Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
Lời Mở đầu
Đọc 5 cuốn sách giá trị để viết thành một cuốn theo nhu cầu, cấu trúc, nội dung của mình, đó là “tham khảo”. Xem 2 tác phẩm đã viết lại thành một, đó là “sao chép”. Lấy nguyên văn một tác phẩm hay có sửa chữa đôi chút để làm thành một tác phẩm với tên chính là tác giả, đó là “ăn cắp”, “đạo văn”, “đạo nhạc”. Nội dung của cuốn sách “HÒA ÂM TRUYỀN THỐNG” này tuy được tham khảo từ khá nhiều sách khác nhau (xem phần “Sách Tham Khảo”, trang 279) nhưng thật ra có nguồn gốc từ những bài giảng cho các lớp Hòa Âm mà chúng tôi đã giảng dạy liên tục từ năm 1982 đến 1989. Do đó, trước tiên, chúng tôi xin cảm ơn các học viên của mình. Nhờ có họ, những nội dung của sách này mới được dẫn dần hoàn chỉnh qua thực tế giảng dạy và học tập.
Trong những năm nghiên cứu và làm việc ở CHLB Đức, từ 1989 đến 1998, chúng tôi lại có thêm vốn hiểu biết qua giảng dạy môn học này cho các bạn trẻ Việt Nam đã sống lâu tại nước ngoài. Do từ nay chuyên môn âm nhạc của nước ta chưa được thống nhất bởi một Viện Hàn lâm nào, do việc tiếp xúc của các học viên đối với tài liệu tiếng Việt rất ít so với tiếng nước ngoài, nên để giúp họ hiểu được nhanh, dễ dàng hơn bằng cách so sánh, chúng tôi phải chú thích từ tiếng Anh, Pháp hoặc Ý tương ứng với những khái niệm liên quan trong tiếng Việt. Khi soạn thảo cuốn sách “HÒA ÂM TRUYỀN THỐNG” này chúng tôi muốn ghi lại những chú thích đó để bạn đọc tiện so sánh, dễ hiểu hơn, đặc biệt là những người nghiên cứu âm nhạc đã được rèn từ tài liệu học ở nước ngoài.
Lần xuất bản đầu tiên của cuốn sách này do Nhà xuất bản TRẺ thực hiện vào năm 1997. Khi đó, chúng tôi trở về quê hương, nên các thuật ngữ âm nhạc trong sách vẫn không được sắp xếp cho phù hợp với hệ thống đang được giảng dạy tại các Nhạc viện và các Trường chuyên nghiệp. Sau 10 năm, chúng tôi đã chỉnh sửa, biên tập nội dung chính xác và bổ túc một số tài liệu này. Với những kinh nghiệm giảng dạy thực tế ở các nước, chúng tôi cố gắng sắp xếp, biên tập lại những phần thiết yếu của giáo trình cho phù hợp, dễ hiểu, và bổ sung chi tiết hơn, để cho học viên, sinh viên nhạc viện cũng như các thầy cô giáo sử dụng dễ dàng hơn.
Không có nghĩa là hoàn toàn đúng những cách sắp xếp đó. Bởi vẫn có những khái niệm chưa được gọi chính xác, hoặc đang có khuynh hướng thay đổi.
Chúng tôi dành 2 chương đầu để ôn lại những điểm thuộc lý thuyết âm nhạc căn cho môn học Hòa âm. Sau đó, có thể chia sách thành 2 phần:
- Phần I từ chương 3 đến chương 6. Các người sắp làm hoà âm mới được đề cập đến trong phần này là “Hòa âm thuận”.
- Phần II từ chương 7 đến chương 12. Các thể loại là phần “Hòa âm nghịch”.
Theo chúng tôi, khái niệm “thuận – nghịch” chỉ mang tính tượng đối. Nếu trong tác phẩm âm nhạc dùng đa phần là các hợp âm ba nốt, thì các hợp âm 4 nốt khi vang lên sẽ nghe nghịch hơn. Nhưng trong âm nhạc Jazz, Rock, người ta dùng phần nhiều là hợp âm 4 nốt, khi đó, nghe các hợp âm ba nốt lại trở thành “nghịch”.
Để thêm tính thuyết phục cho các vấn đề được nêu ra trong sách, chúng tôi cố gắng tìm phân tích tác phẩm của các nhà soạn nhạc nổi tiếng của lịch sử âm nhạc thế giới qua các thế kỷ để đưa ra gần 600 ví dụ nhạc. Cuối mỗi chương, chúng tôi giới thiệu một số bài tập để đọc giả thực hành những điều đã nghiên cứu trong phần lý thuyết trước đó. Chúng tôi không chỉ trương đưa ra bài giải, đáp án cho các bài tập đó bởi vì âm nhạc không giới hạn bao giờ. Có nhiều cách giải khác nhau cho một bài tập.
Cuối cùng, chúng tôi xin chân thành cảm ơn quý độc giả đã hưởng ứng cho sự ra đời của sách trong lần in thứ nhất. Chúng tôi mong độc giả những góp ý của quý độc giả và giới chuyên môn, đồng nghiệp cho lần xuất bản lần này với tất cả lòng biết ơn.
CHƯƠNG 1
NHỮNG ĐIỂM CẦN THIẾT VỀ QUÃNG, ÂM GIAI VÀ ĐIỆU THỨC
Mục đích của chương này là:
- Ôn lại những điểm cần thiết, thường gặp về quãng và thang âm.
- Cùng có những kiến thức đã có, bổ sung những điều mới về quãng, điệu thức và âm giai để chuẩn bị vào phần hòa âm. Vì vậy, chúng ta cần phải nắm vững phần lý thuyết về quãng và âm giai trong chương trình Lý thuyết Âm nhạc căn bản.
A. QUÃNG (Interval)
Quãng được coi là đơn vị của hòa âm.
I. TÍNH CHẤT CỦA QUÃNG :
1. Quãng Trưởng (major interval)
Quãng Trưởng viết tắt là M hay Tr. Ví dụ q.3M = q.3Tr = quãng 3 Trưởng. Bên cạnh các cách định tính quãng, người ta còn chỉ dấu hiệu đến các bán cung một cách mới để định ra tính chất quãng (phương pháp 2).
1.1.1 Phương pháp 1
“Các quãng 2, 3, 6, 7 được gọi là quãng Trưởng căn cứ theo số cung và bán cung của chúng”
- Quãng 2 Trưởng gồm có: 1 cung
- Quãng 3 Trưởng gồm có: 2 cung
- Quãng 6 Trưởng gồm có: 4 cung và 1 bán cung dị
- Quãng 7 Trưởng gồm có: 5 cung và 1 bán cung dị
1.1.2 Phương pháp 2
“Các quãng 2, 3, 6, 7 thuộc thang 7 nốt đều là quãng Trưởng”
Ví dụ khi cần xét xem quãng F# – Rê# có phải là quãng Trưởng không, chúng ta làm như sau:
- Từ Fa đến Rê có 6 tên nốt, vậy đây là quãng 6.
- Từ Do đến La cũng là quãng 6, nên theo định nghĩa trên, nó sẽ là quãng 6 Trưởng (vì được thành lập trên đô trưởng).
- Xét quãng Do – La ta thấy có 4 cung và 1 bán cung dị.
→ Vậy từ Fa# ta tính dần lên như sau:
Fa# → Sol (1 cung) → La (1 cung) → Si (1 cung) → Do# (1 cung) → Rê# (1 cung)
→ Tổng cộng: 4 cung và 1 bán cung dị.
Kết luận: quãng Fa# – Rê# là quãng 6 Trưởng vì đồng dạng (cùng số cung) với Do – La.
Lợi điểm của phương pháp 2 là chúng ta không cần phải nhớ thuộc lòng số cung, bán cung như phương pháp 1 mà chỉ với suy luận, từ phương pháp 2, ta có thể suy ra le lăng tính chất của Quãng.
1.1.3 Phương pháp 3
- Thành lập âm giai Trưởng mang tên nốt dưới của quãng.
- Nếu nốt trên của quãng trùng với nốt của âm giai ấy thì ta có các quãng Trưởng với các quãng 2, 3, 6, 7.
Ví dụ 1:
(đoạn khuông nhạc minh họa)
(Với nốt dưới của quãng đang xét là M♭), ta thành lập âm giai Mi giáng Trưởng (Es-Dur). Các nốt trên: Fa, Sol, Do, Rê đều nằm trong âm giai Es-Dur và tạo nên các quãng 2Tr, 3Tr, 6Tr, 7Tr).
Phương pháp này nhanh hơn các phương pháp khác, tuy nhiên chúng ta phải quen nhanh lập âm giai Trưởng.
2. Quãng Thứ (minor interval):
Quãng thứ viết tắt là (m) hay Th. Ví dụ q.3m = q.3t = quãng 3 thứ.
2.1.1 Phương pháp 1
“Các quãng 2, 3, 6, 7 được gọi là quãng thứ căn cứ theo số cung và bán cung của chúng. Quãng Thứ ít hơn quãng Trưởng một bán cung.”