Tải FREE sách Được Học – Tara Westover PDF có tiếng Việt

LỜI CHÚ GIẢI CỦA TÁC GIẢ

Câu chuyện này không xoay quanh phái Mặc Môn. Và nó cũng không nói về một đức tin tôn giáo nào khác. Trong câu chuyện có khá nhiều kiểu người: người là tín đồ, người không; rồi thì người tử tế, người không.
Tác giả không tán thành bất cứ sự đối chiếu nào, dù là tích cực hay tiêu cực, giữa những kiểu người đó.

Những tên gọi dưới đây (theo thứ tự bảng chữ cái) là hư cấu:
Aaron, Audrey, Benjamin, Emily, Erin, Faye, Gene, Judy, Peter, Robert, Robin, Sadie, Shannon, Shawn, Susan, Vanessa.

---

Một số chú thích được đưa vào cuốn sách này là để những ký ức khác với ký ức của tôi có tiếng nói.
Những ghi chú liên quan đến hai câu chuyện — chuyện Luke bị bỏng và chuyện Shawn ngã từ tấm nâng — là quan trọng và cần dẫn giải thêm.

Trong cả hai sự việc nói trên, những chi tiết không nhất quán giữa hai lời kể là khá nhiều và đa dạng.

Nói về chuyện Luke bị bỏng:

• Mọi người có mặt ngày hôm ấy hoặc có nhìn thấy một người nào đó, hoặc không.
• Bố tôi nhìn thấy Luke, và Luke nhìn thấy bố.
• Luke nhìn thấy tôi, nhưng tôi không nhìn thấy bố và bố không nhìn thấy tôi.
• Tôi nhìn thấy Richard và Richard nhìn thấy tôi, nhưng Richard không nhìn thấy bố, và cả bố lẫn Luke đều không nhìn thấy Richard.

Điều gì đã tạo nên mâu thuẫn như trò kéo quân vậy?
Sau khi tất cả đã quay vòng tròn, khi tiếng nhạc cuối cùng cũng ngừng lại, người duy nhất mà mọi người đều nhất trí rằng đã có mặt ở đó ngày hôm ấy, là Luke.

---

Chuyện Shawn ngã từ trên tấm nâng xuống thậm chí còn gây bối rối hơn.
Tôi không có mặt ở đó — tôi chỉ kể lại những gì được kể cho nghe — nhưng tôi tin rằng đó là sự thật, bởi nhiều năm trước tôi đã nghe nhiều người kể như vậy, và bởi vì Tyler cũng nghe kể y như thế.
Mười lăm năm sau, anh vẫn nhớ chuyện đó giống hệt tôi đã nhớ.
Vậy nên tôi đưa nó vào trang viết.

Nhưng một phiên bản khác của câu chuyện này xuất hiện.
Chẳng đợi chờ gì hết, phiên bản ấy khẳng định, máy bay trực thăng được gọi tới ngay tức khắc.

Nếu nói rằng những chi tiết này không quan trọng, thì đó là tôi nói dối.
Rằng dù bạn tin lời kể nào, “bức tranh toàn cảnh” vẫn không thay đổi — điều đó không đúng.
Những chi tiết ấy quan trọng đấy:

• Bố tôi bảo Luke xuống núi một mình, hay bố đã không làm thế?
• Bố đã để Shawn ngồi dưới nắng với chấn thương nghiêm trọng ở đầu, hay bố không làm thế?

Một người bố khác — một con người khác — được sinh ra từ những chi tiết đó.

---

Về chuyện Shawn ngã, tôi không biết tin vào lời kể nào.
Đáng chú ý hơn, tôi không biết nên tin vào phiên bản nào của chuyện Luke bị bỏng — mà tôi có mặt ở đó hẳn hoi.

Tôi có thể trở lại thời điểm đó:
Luke ở trên cỏ. Tôi nhìn xung quanh.
Chẳng có ai khác đó, không thấy bóng bố tôi đâu, thậm chí không hề có ý niệm bố tôi đang xốc tới ở bên rìa ký ức của tôi.
Bố không ở đó.

Nhưng trong ký ức của Luke, bố ở đó — nhẹ nhàng đặt anh vào bồn tắm, cho anh dùng thuốc vi lượng đồng cân để chống sốc.

---

Điều tôi rút ra từ chuyện này là việc điều chỉnh lại, không phải ký ức của tôi, mà cách hiểu của tôi.
Tất cả chúng ta đều phức tạp hơn những vai mà chúng ta được phân cho trong những câu chuyện mà người khác kể.
Điều này đặc biệt đúng trong các gia đình.

Khi một trong những người anh của tôi lần đầu tiên đọc lời kể của tôi về cú ngã của Shawn, anh ấy đã viết cho tôi:

“Anh không thể tưởng tượng nổi là bố gọi 911. Thà Shawn chết.”

Nhưng có thể không.
Có lẽ, sau khi biết con trai mình bị vỡ sọ, bố tôi không còn là người mà vốn dĩ chúng tôi nghĩ là ông — và cũng không phải cái người mà nhiều năm sau này chúng tôi coi là ông.

Tôi luôn biết rằng bố tôi yêu con cái, yêu mãnh liệt;
tôi cũng luôn tin rằng mối thù ghét các bác sĩ ở ông còn mạnh mẽ hơn.
Nhưng có thể không.
Có lẽ, vào thời điểm đó, tình yêu của ông đã chiến thắng cả nỗi sợ hãi lẫn mối thù ghét trong ông.

---

Có lẽ bi kịch thực sự là, bố tôi có thể sống trong tâm trí chúng tôi — trong tâm trí các anh tôi và tôi — theo cách này, bởi phản ứng của ông vào những thời điểm khác: hàng nghìn sự việc nhỏ nhặt hơn, các khủng hoảng ít nghiêm trọng hơn, đã khiến chúng tôi thấy ông trong vai đó.
Tin rằng nếu chúng tôi ngã, bố sẽ không can thiệp. Thà chúng tôi chết.

Tất cả chúng ta đều phức tạp hơn những vai mà ta được phân cho trong các câu chuyện.
Không điều gì tiết lộ sự thật đối với tôi hơn việc viết tự truyện này — cố gắng giữ những người tôi yêu trên trang sách, để nắm bắt toàn bộ ý nghĩa về họ trong vài từ, việc mà tất nhiên là bất khả thi.

Đây là điều tốt nhất tôi có thể làm:

Kể câu chuyện khác song song với chuyện tôi nhớ được —
về một ngày hè, một đám cháy, mùi thịt cháy,
và một người cha giúp con trai mình xuống núi.

---

LỜI TỰA

Tôi đang đứng trên nóc toa tàu hỏa bị vứt bỏ, cạnh khu chuồng trại.
Gió thổi ào ào làm tóc tôi bay lòa xòa khắp mặt, đẩy cái lạnh xuống cổ áo sơ mi chưa cài cúc.
Càng tới gần núi, gió càng mạnh, như thể chính đỉnh núi đang thở ra gió vậy.
Phía dưới, thung lũng thanh bình và yên ả.
Còn trang trại của chúng tôi đang múa: những cây tùng khẽ đung đưa, đám ngải đắng và cây kế rung rinh, uốn cong theo từng luồng gió.

Phía sau tôi, sườn đồi cao dần, cao dần rồi nối vào chân núi.
Nếu tôi ngước lên, tôi có thể nhìn thấy hình dáng của Nàng Công Chúa Da Đỏ hiện ra đen sẫm.

Quả đồi được phủ một thảm lúa mì mọc hoang.
Nếu như đám tùng và ngải đắng là những nghệ sĩ độc diễn, thì cánh đồng lúa mì là một vũ đoàn ba-lê — mỗi thân lúa hòa vào những thân khác trong chuyển động vỡ òa, hàng triệu vũ công uốn mình theo gió.
Cảnh đó chỉ diễn ra trong thoáng chốc — gần như chỉ khi ai đó bắt đầu nhìn thấy gió.

---

Quay đầu về phía nhà trên sườn đồi, tôi thấy những chuyển động khác: các anh trai tôi đã thức dậy, đang ra ngoài xem thời tiết.
Tôi hình dung mẹ tôi đang ở bên lò nướng, canh mẻ bánh kếp; bố tôi thì cúi lom khom buộc dây đôi giày mũi thép, xỏ tay đầy vết chai vào găng thợ hàn.
Trên đường cao tốc phía dưới, chiếc xe buýt trường học chạy qua mà không hề dừng lại.

Tôi mới bảy tuổi, nhưng tôi đã hiểu rõ một điều:
Gia đình tôi không đến trường.

Bố lo rằng Chính phủ sẽ bắt chúng tôi đi học, nhưng không thể — bởi Chính phủ không biết về sự tồn tại của chúng tôi.
Bốn trong số bảy đứa con của bố mẹ tôi không có giấy khai sinh.
Chúng tôi không có hồ sơ y tế, chưa từng đến bệnh viện.
Chúng tôi không tồn tại trong mắt nhà nước.

---

Dĩ nhiên là tôi có tồn tại.
Tôi lớn lên trong sự chuẩn bị cho Ngày Tận Thế, chờ mặt trời tối sầm, chờ mặt trăng nhỏ máu.
Mỗi mùa hè tôi dồn đào vào hũ, mùa đông thì quay vòng đồ dự trữ.
Khi thế giới sụp đổ, gia đình tôi sẽ sống sót.

Tôi được giáo dục theo nhịp của núi, nơi mùa nối mùa, ngày nối ngày, bất biến mà vẫn đổi thay.
Tôi tin rằng gia đình mình là một phần của khuôn mẫu vĩnh cửu ấy — bất tử như ngọn núi Buck.

---

Có một câu chuyện mà bố thường kể về đỉnh núi ấy.
Bố gọi đó là Nàng Công Chúa Da Đỏ — hình bóng của một người đàn bà trải dài trên sườn núi: đôi chân là những hẻm núi khổng lồ, tóc nàng là rừng thông, dáng nàng uy nghi như đang sải bước.
Hằng năm, nàng xuất hiện khi tuyết tan — dấu hiệu mùa xuân đến, báo cho người du mục rằng đã đến lúc trở về nhà.

Tất cả những câu chuyện của bố đều gắn với ngọn núi, thung lũng, và mảnh đất đá của chúng tôi ở Idaho.
Nhưng bố chưa bao giờ dạy tôi phải làm gì nếu tôi rời khỏi núi, đi đến một nơi xa lạ, nơi chẳng ai biết nàng công chúa da đỏ ở đâu — và chẳng ai chỉ cho tôi đường về nhà.

---

PHẦN I

CHƯƠNG 1 — CHỌN ĐIỀU LÀNH

Cha tôi là một vị vua, là hậu duệ của dòng dõi vua chúa.
Ông là một người đàn ông thấp bé, như phần lớn dân tộc chúng tôi, và vạm vỡ như một con bò tót, vai u thịt bắp. Ông cứng rắn, dẻo dai và đầy nghị lực — một người mà, khi ông quyết định một điều gì, cả thế giới dường như cũng phải cúi đầu trước ý chí của ông.

Nhưng tôi biết rõ: trong ông luôn có một nỗi sợ mơ hồ, một thứ đen đặc, âm ỉ như than trong tro, không ngừng cháy ngầm.

Mẹ tôi nói rằng khi tôi ra đời, thế giới sắp tận diệt.
Bố tin như vậy. Ông nói Thượng Đế sẽ gửi dấu hiệu — mặt trăng sẽ nhỏ máu, mặt trời sẽ tối sầm, và những người chưa được cứu rỗi sẽ bị thiêu trong lửa.
Chúng tôi phải chuẩn bị: thức ăn dự trữ, nhiên liệu, thuốc men, đạn dược — và cả niềm tin.

Tôi được sinh ra trên núi Buck’s Peak, trong ngôi nhà bằng gỗ mà cha mẹ tôi tự dựng.
Không giấy khai sinh, không bệnh viện, không y tá, không bác sĩ.
Khi tôi chào đời, nhà nước không biết đến sự tồn tại của tôi.

Mẹ tôi là người đỡ đẻ và là thầy thuốc bằng thảo dược, cha tôi là thợ hàn.
Công việc của ông nguy hiểm — hàn tháp, hàn xe phế liệu, hàn ở độ cao — nhưng ông không tin vào bảo hiểm, vì “chỉ có Chúa mới bảo vệ được con người”.
Tôi lớn lên trong âm thanh của sắt thép, tiếng đe rèn, và tiếng gió hú qua thung lũng Idaho.

Bố tôi dạy tôi cách phân biệt điều lành và điều dữ.
Ông bảo:

“Nhà nước là tay sai của Quỷ.
Chúng muốn tước vũ khí của dân, muốn tước quyền tự do, và sẽ bắt chúng ta đi nếu ta tin vào Chúa hơn tin vào họ.”

Ông bảo chúng tôi đừng bao giờ tiêm chủng, đừng đến trường, đừng vào bệnh viện, đừng tin ai mặc đồng phục.
Mọi thứ của “chính phủ” đều là sự báng bổ.

Nhưng tôi nhớ rõ — khi còn nhỏ — tôi không hiểu nổi tại sao mọi người khác đều đi học, còn tôi thì không.
Mỗi buổi sáng, tôi nhìn chiếc xe buýt trường học chạy qua mà không dừng lại.
Tôi đã từng ước được bước lên nó, chỉ một lần, để biết thế giới bên ngoài trông như thế nào.

Mẹ tôi lảng tránh, còn bố thì nổi giận mỗi khi tôi hỏi.

“Con chọn đi học, hay chọn điều lành?”
Đó là câu hỏi mà ông luôn để lại lơ lửng.
Và tôi, một đứa trẻ chưa từng thấy mặt thầy cô, đã học được bài học đầu tiên về quyền lực: người đặt câu hỏi là người yếu thế.

---

CHƯƠNG 2 — BÀ ĐỠ

“Bà có cúc kim tiền không?” — bà đỡ hỏi.
“Tôi cũng cần cây lô-bê-li và lá cây phỉ nữa.”

Bà ta ngồi tại bàn quầy ở phòng bếp, nhìn mẹ tôi lục lọi khắp mấy cái tủ gỗ dương. Một cái cân điện tử được đặt trên mặt bàn giữa họ, và thỉnh thoảng mẹ sử dụng nó để cân lá thảo dược khô.
Đó là mùa xuân. Thời tiết đã lạnh vào buổi sáng, mặc dù ngoài trời có nắng rực rỡ.

“Tuần trước tôi đã làm một mẻ cúc kim tiền mới,” mẹ nói.
“Tara, đi lấy nó ra đây.”

Tôi nhớ lại mùi hương thoang thoảng của nó, và nhớ mẹ đã gói nó trong túi nhựa cùng đống thảo dược phơi khô.

“Cần gì nữa không nhỉ?” — mẹ cười, tiếng mẹ lảnh lót và căng thẳng.
Bà đỡ đã hăm dọa mẹ, và khi bị hăm dọa, mẹ tôi trở nên phi trọng lượng — di chuyển nhanh thoăn thoắt, lảng tránh mỗi lần bà đỡ thực hiện một động tác chắc chắn, chậm rãi.

Bà đỡ kiểm tra danh sách của mình.
“Đủ rồi.”

Bà là một phụ nữ vừa lùn vừa béo, suýt soát năm mươi tuổi, có mười một người con và một cái mụn cóc màu nâu đỏ ở cằm.
Bà có mái tóc dài nhất mà tôi từng thấy — một dòng thác màu lông chuột đổ dài xuống tận kheo chân mỗi khi bà tháo búi tóc được quấn chặt của mình ra.

Mẹ tôi kính nể bà đỡ, nhưng đồng thời cũng sợ.
Vì trong cộng đồng chúng tôi, bà đỡ là người đại diện cho tri thức, nhưng không phải tri thức của trường lớp, mà là tri thức cổ xưa — của đất, của máu, của sự sống và cái chết.

Khi bà đỡ nói, mẹ tôi lắng nghe, như nghe một lời tiên tri.
Mỗi loại thảo dược bà gọi tên — cúc kim tiền, lô-bê-li, lá phỉ — đều mang trong nó sức mạnh của sự chữa lành mà không cần bệnh viện.

Tôi nhìn hai người đàn bà — một người nặng nề, chậm rãi, một người nhẹ tênh, sợ hãi — và không hiểu nổi điều gì khiến mẹ mình phải run như vậy.
Sau này tôi mới biết:
Mẹ tôi chưa bao giờ được phép yếu đuối, vì với bố, sự yếu đuối là tội lỗi.
Nhưng trước bà đỡ, mẹ lại thấy mình nhỏ bé — như thể đang đối diện với chính nỗi sợ sâu kín nhất: bị người khác nhìn thấu.

Cảm nhận

Những phần mở đầu này — Lời chú giải, Lời tựa, và Chương 1 — là một khởi đầu dịu dàng mà dữ dội cho Educated. Tara Westover không kể một câu chuyện tôn giáo, mà kể về sự thức tỉnh của trí tuệ và ý thức cá nhân.

Cô lớn lên giữa thiên nhiên hùng vĩ, trong một gia đình khép kín và cực đoan, nơi “tri thức” bị coi là mối đe dọa. Nhưng chính trong không gian bị giam hãm ấy, tâm trí cô lại mở ra — bằng ký ức, bằng nghi ngờ, bằng khát vọng được hiểu thế giới.

Tara không phủ nhận ký ức của người khác, mà chấp nhận sự đa chiều của sự thật. Đó là tinh thần tri thức thật sự — không phải biết tất cả, mà là dám đặt câu hỏi.

Câu chuyện của cô không chỉ là hành trình “tự học”, mà là hành trình giải thoát khỏi định kiến, nỗi sợ và ký ức gia đình — để trở thành chính mình.
Một tác phẩm vừa đẹp, vừa đau, vừa thật đến rợn người.