Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
LỜI NHÀ XUẤT BẢN
Nhà xuất bản Tri Thức trân trọng giới thiệu đến bạn đọc cuốn Từ xác định đến bất định – Những câu chuyện về khoa học và tư tưởng của thế kỷ 20 của tác giả F. David Peat.
Chúng tôi cũng xin lưu ý rằng đây là sách tham khảo, phản ánh quan điểm riêng của tác giả, chủ yếu dành cho những người làm công tác nghiên cứu.
Để đảm bảo tính khách quan cũng như sự tôn trọng tính toàn vẹn của tác phẩm, chúng tôi xin được giới thiệu đầy đủ đến bạn đọc.
Chúng tôi tôn trọng, nhưng không nhất thiết đồng tình với cách tiếp cận và lý giải riêng của tác giả về các vấn đề được đề cập trong cuốn sách.
Chúng tôi mong độc giả đọc cuốn sách này như một tài liệu tham khảo, với tinh thần phê phán và khai phóng.
Xin chân thành cảm ơn!
LỜI NÓI ĐẦU
“Tôi biết gì?”
— Montaigne
1. Một thế kỷ khởi đầu bằng ánh sáng của niềm tin
Năm đầu tiên của một thế kỷ thường mang đến niềm hy vọng về những điều tốt lành, và năm 1900 không phải là ngoại lệ. Người Mỹ đón chào thế kỷ mới bằng ba chữ “P”: Peace (Hòa bình), Prosperity (Thịnh vượng), và Progress (Tiến bộ).
Thế giới khi ấy tràn ngập lòng tin rằng thế kỷ 20 sẽ là thời đại của sự xác định, của tri thức tuyệt đối và khoa học toàn năng.
Ngày 27 tháng 4 năm 1900, Lord Kelvin, Chủ tịch Hội Hoàng gia Anh, tuyên bố trước Học viện Hoàng gia rằng vật lý học đã gần như hoàn chỉnh. Lý thuyết của Newton và Maxwell được xem là chìa khóa giải thích toàn bộ vũ trụ — từ chuyển động của hành tinh, quỹ đạo viên đạn, đến bản chất của ánh sáng.
Thế giới tưởng chừng như đã đạt đến sự toàn tri của lý trí con người.
2. Nhưng “ánh sáng” đó sớm để lộ những bóng tối
Thế nhưng, chính trong thời khắc rực rỡ ấy, những hạt mầm của sự bất định đã được gieo xuống.
Cùng năm 1900, Max Planck công bố công trình về lượng tử năng lượng, mở đầu cho vật lý lượng tử. Henri Poincaré đặt nền móng cho lý thuyết hỗn độn. Một thanh niên tên Albert Einstein vừa tốt nghiệp đại học Zurich, và Werner Heisenberg ra đời — ba con người sau này sẽ làm lung lay nền tảng của tính xác định cổ điển.
Cũng trong khoảng thời gian ấy, Sigmund Freud xuất bản Giải thích giấc mơ (The Interpretation of Dreams), khai mở vô thức, đưa nhân loại nhìn thấy mặt tối của tâm trí mình — nơi lý trí không còn là vua.
Trong nghệ thuật, Cézanne, Picasso, Proust, Joyce… đang âm thầm phá bỏ những khuôn thước của thẩm mỹ cũ, đưa thế giới bước vào kỷ nguyên đa nghĩa và mơ hồ.
3. Từ vàng ròng của lý tính đến bóng tối của hoài nghi
Những phát minh rực rỡ — điện thoại, điện tín, máy chiếu phim, xe hơi, khinh khí cầu, aspirin — khiến con người tin rằng tương lai sẽ chỉ có tiến bộ và công bằng.
Nhưng, như Peat nhận định, “Chính vào thời điểm con người tin rằng mình đã hiểu hết vũ trụ, thì những vết nứt đầu tiên trong nền tảng tri thức bắt đầu xuất hiện.”
Khoa học không còn là con đường duy nhất đi đến chân lý. Thế giới bước vào thời đại của hỗn độn, xác suất, tính tương đối và bất định.
Từ đó, một câu hỏi của Montaigne hơn 400 năm trước bỗng vang vọng trở lại:
“Tôi biết gì?” (Que sais-je?)
4. Bước sang thiên niên kỷ mới: khi con người tỉnh giấc
Khi thế kỷ 20 khép lại, nhân loại đã trải qua chiến tranh, vũ khí hạt nhân, khủng hoảng sinh thái, và khủng hoảng ý nghĩa. Từ “xác định” chuyển hóa thành “bất định”, từ “niềm tin” hóa thành “nghi ngờ”.
Peat viết:
“Không bao giờ chúng ta còn có thể kiêu hãnh về trí tuệ của mình như hồi đầu thế kỷ 20 nữa. Chúng ta đã hiểu rằng, cùng với lý trí, con người còn là sinh vật của cảm xúc, bản năng và vô thức.”
Ngày nay, ta sống trong một thế giới đa tầng, phức tạp, nơi cái chắc chắn không còn tồn tại, và mỗi câu trả lời đều mở ra một câu hỏi mới.
Cảm nhận
Phần “Lời nói đầu” này là một khúc dạo đầu triết học tuyệt đẹp cho toàn bộ cuốn Từ xác định đến bất định. F. David Peat không chỉ kể lại lịch sử của khoa học — ông vẽ nên bức tranh tinh thần của cả nhân loại: từ niềm tin tuyệt đối vào lý trí, đến sự sụp đổ của những “chân lý vĩnh cửu”.
Đọc đoạn này, ta cảm nhận rõ một giọng kể điềm tĩnh nhưng đầy suy tư. Nó giống như cái nhìn của một nhà hiền triết đứng cuối thế kỷ, ngoái lại xem loài người đã đi qua những gì — và nhận ra rằng mọi tiến bộ đều đi kèm với mất mát.
Tác phẩm khiến người đọc suy nghĩ về câu hỏi cốt lõi:
Trong một thế giới không còn chắc chắn, điều gì làm nên bản chất của “biết”?
Đây không chỉ là “lời mở đầu cho một cuốn sách”, mà là lời khởi đầu của một cuộc đối thoại giữa con người và chính tri thức của mình.