Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
MỤC LỤC
Lời nói đầu ……………………………………………………………………………….. 9
Chương I
TRUYỀN THUYẾT VỚI TƯ CÁCH LÀ MỘT THỂ LOẠI VĂN HỌC DÂN GIAN ……………………………………………………………………. 11
- Truyền thuyết trong hệ thống thể loại văn học dân gian …………. 11
1.1. Nghiên cứu truyền thuyết – một cái nhìn toàn cảnh …………… 11
1.1.1. Tình hình sưu tầm, nghiên cứu truyền thuyết trên thế giới …. 12
1.1.2. Tình hình sưu tầm, nghiên cứu truyền thuyết ở Việt Nam …… 21
1.2. Định vị thể loại truyền thuyết trong bộ phận tự sự dân gian ….. 32
1.2.1. Nhóm, thể loại và tiểu loại trong nghiên cứu tự sự dân gian thế giới ………………………………………………………………………………… 32
1.2.2. Phân chia thể loại trong nghiên cứu truyền thuyết ở Việt Nam … 38
1.3. Nhận diện bản chất thể loại truyền thuyết – những vấn đề đặt ra ……………………………………………………………………………………………. 40
1.3.1. Tiêu chí “nội dung lịch sử” và sự vay mượn hình thức nghệ thuật của thần thoại và truyện cổ tích …………………………………….. 40
1.3.2. Mối quan hệ giữa đơn vị truyện và thể loại ………………………. 44
1.3.3. Các bộ sưu tập truyền thuyết ……………………………………………. 46 - Cảm hứng nội dung thể loại …………………………………………………… 48
2.1. Khung phân tích và các vấn đề hữu quan …………………………… 48
2.1.1. Khung phân tích: loại hình nội dung, phạm trù ngữ nghĩa và nhu cầu tâm lý – tinh thần của người kể/người nghe truyền thuyết …………………………………………………………………………………………….. 48
2.1.2. Mối quan hệ giữa đề tài và thông điệp của người kể truyền thuyết ……………………………………………………………………………………. 51
2.1.3. Thời đại nảy sinh truyền thuyết: những điểm khởi đầu …….. 55
2.2. Cảm hứng tôn vinh lịch sử ………………………………………………… 59
2.2.1. Sử liệu truyền miệng và truyền thuyết ………………………………. 59
2.2.2. Lịch sử qua lăng kính cảm xúc và phong cách ngôn ngữ thể loại ……………………………………………………………………………………….. 65
2.3. Cảm hứng trải nghiệm thế giới siêu hình ……………………………. 68
2.3.1. Một số dẫn liệu từ truyền thuyết dân gian thế giới …………….. 68
2.3.2. Nhóm truyền thuyết về “sự hiện hữu của phép lạ” (hay “bí ẩn của thế giới tâm linh”) trong truyền thuyết dân gian Việt Nam ……. 73
2.3.3. “Truyền thuyết – tin đồn”: sự tương đồng trong việc kể/nghe và lan truyền truyền thuyết của thế giới và Việt Nam …………………. 75 - Một số đặc trưng thi pháp ……………………………………………………… 77
3.1. Thời gian lịch sử – cảm giác trong truyền thuyết ……………….. 77
3.1.1. Thời gian – lịch sử trong cảm giác ………………………………….. 79
3.1.2. Tính phi thời gian trong miêu tả ………………………………………. 88
3.2. Không gian thiêng trong truyền thuyết ………………………………. 91
3.2.1. Núi – nơi trú ngụ của thần linh …………………………………………. 93
3.2.2. Đá – sự sống trong trạng thái tĩnh ……………………………………. 97
3.2.3. Cây – sự sống trong trạng thái động ………………………………… 101
3.2.4. Sông và sóng nước – sức mạnh của cả khối …………………….. 107
3.2.5. Mây mù – công cụ của sự hiển thánh, linh cảm về điềm báo .. 109
3.3. Nhân vật truyền thuyết ……………………………………………………… 110
3.3.1. Motif “Ra đời kỳ lạ” ……………………………………………………….. 112
3.3.2. Motif “Chiến công phi thường” ………………………………………. 114
3.3.3. Motif “Hóa thân” (hay “cái chết thần kỳ”) ………………………… 118
Chương II
VĂN BẢN HÓA TRUYỀN THUYẾT DÂN GIAN TRONG SỬ VÀ THẦN TÍCH …………………………………………………………………….. 123
- Truyền thuyết trong sử – niềm tin vào sự huyền diệu có thật …. 123
1.1. Sử hóa truyền thuyết – tinh thần dân tộc và phương châm “dĩ nghi truyền nghi” …………………………………………………………………… 124
1.2. Truyền thuyết trong bình sử – hai bờ hư thực của truyền thuyết ……………………………………………………………………………………… 141
1.2.1. Hai bờ hư thực của truyền thuyết …………………………………….. 142
1.2.2. Người kể chuyện và sử gia – chủ thể kép của truyền thuyết dân gian trong các bộ sử ……………………………………………………….. 147 - Truyền thuyết trong thần tích – niềm tin vào sự thiêng liêng ….. 152
2.1. Những nhận thức bước đầu ………………………………………………. 152
2.1.1. Thành hoàng và thành hoàng làng …………………………………… 152
2.1.2. Thần làng và thần tích ……………………………………………………. 155
2.2. Một số dạng cấu tạo thần tích …………………………………………… 165
2.3. Mối quan hệ giữa truyền thuyết dân gian và thần tích: nghiên cứu trường hợp các ngôi đền thờ thần núi ở Hưng Nguyên, Nghệ An ………………………………………………………………………………………….. 173
2.3.1. Thử tìm hiểu sự ảnh hưởng qua lại giữa thần tích và truyền thuyết dân gian qua nguồn tư liệu của một địa phương …………….. 174
2.3.2. Một vài miêu tả thực địa …………………………………………………. 174
Chương III
VIỆC VĂN BẢN HÓA TRUYỀN THUYẾT DÂN GIAN TRONG VĂN XUÔI TRUNG ĐẠI ……………………………………………………………. 201
- Vài nét về tình hình ghi chép truyền thuyết trong văn xuôi trung đại Việt Nam ………………………………………………………………………….. 201
1.1. Ghi chép văn học dân gian – bước đi đầu tiên của văn học viết ………………………………………………………………………………………………….. 201
1.2. Văn bản hóa và văn học hóa ………………………………………………. 203
1.3. Chất dân gian của những truyền thuyết được văn bản hóa ……. 208
1.3.1. Đặc trưng thể loại và việc giới hạn tài liệu khảo sát …………… 208
1.3.2. Truyền thuyết được văn bản hóa – một dạng đặc thù của truyền thuyết dân gian …………………………………………………………… 209 - Việc ghi chép truyền thuyết dân gian trong văn xuôi tự sự thế kỷ X – XIV ………………………………………………………………………………….. 213
2.1. Truyền thuyết dân gian trong “Việt điện u linh” ………………….. 215
2.1.1. Hệ thống nhân vật trong “Việt điện u linh” ………………………… 216
2.1.2. Motif truyền thuyết trong “Việt điện u linh” ……………………… 218
2.1.3. Những yếu tố của nghệ thuật trần thuật trong “Việt điện u linh” ……………………………………………………………………………………… 220
2.2. Truyền thuyết dân gian trong “Lĩnh Nam chích quái” …………. 222
2.2.1. Đề tài của truyền thuyết trong “Lĩnh Nam chích quái” ………… 224
2.2.2. Motif truyền thuyết trong “Lĩnh Nam chích quái” ……………… 228
2.2.3. Nghệ thuật trần thuật trong “Lĩnh Nam chích quái” …………… 231 - Việc ghi chép truyền thuyết dân gian trong văn xuôi thế kỷ XVIII – XIX ………………………………………………………………………………. 243
3.1. Xu hướng tôn vinh lịch sử trong một số truyền thuyết được ghi chép …………………………………………………………………………………. 245
3.2. Xu hướng thế sự hóa truyền thuyết …………………………………….. 260
Kết luận ………………………………………………………………………………… 270
Phụ lục: Mục lục type truyện truyền thuyết …………………………… 275
Tài liệu tham khảo ………………………………………………………………… 340
CHƯƠNG TRÌNH
CƠ SỞ VĂN HÓA VIỆT NAM
Người soạn thảo: GS. Trần Quốc Vượng
Người phản biện:
- GS. Trương Hữu Quýnh
- GSPTS. Phạm Đức Dương
- GSTS. Tô Ngọc Thanh
Giới thiệu chung
Tiếp theo chương trình Văn hóa học đại cương (3 học trình – 45 tiết), đây là chương trình Cơ sở văn hóa Việt Nam, cũng bao gồm 3 học trình – 45 tiết, dùng trong chương trình tổng quát Đại học đại cương.
Dưới đây là bản giải trình ngắn gọn về môn học này.
1. Mục tiêu
a) Nắm được diễn trình sơ lược về văn hóa Việt Nam từ khởi thủy đến thế kỷ XX.
b) Tìm hiểu được những nét bản sắc của văn hóa Việt Nam.
c) Trên cơ sở “ôn cố nhi tri tân”, xác định phương hướng:
“Xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc,
trên nền tảng công nghiệp hóa – hiện đại hóa, nhằm xây dựng đất nước và xã hội Việt Nam ‘dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng – văn minh’.”
2. Nội dung
a) Chủ thể sáng tạo văn hóa Việt Nam
Là tất cả các tộc người đang sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam.
b) Văn hóa Việt Nam – Sự tác động qua lại giữa ba thế giới:
- Thế giới Tự nhiên
- Thế giới Xã hội
- Thế giới Tổ tiên (người đã khuất, thần linh Việt Nam)
c) Đặc điểm của nền văn hóa Việt Nam
- Có lịch sử lâu đời.
- Trên diễn trình phát triển luôn có:
- Bảo tồn (giữ lại cái tinh túy)
- Hủy phá (loại bỏ cái lạc hậu)
- Sáng tạo (đưa ra cái mới).
- Có nền tảng nội sinh, nhưng luôn hấp thụ và Việt hóa các yếu tố văn hóa ngoại sinh.
- Do vậy, nền văn hóa Việt Nam thống nhất trong đa dạng.
3. Những khuyến nghị khi sử dụng chương trình
- Đây là một môn học mới, do đó còn có nhiều cách hiểu khác nhau về lịch sử và đặc điểm văn hóa Việt Nam.
- Cần trình bày những nét chung, cách hiểu chung (mẫu số chung của văn hóa Việt Nam), song không loại trừ các cách tiếp cận riêng của từng giảng viên.
- Giảng viên nên hướng dẫn sinh viên tìm hiểu hai mặt của văn hóa Việt Nam:
- Đồng đại (synchronic)
- Lịch đại (diachronic)
Nội dung môn học cần được bổ sung, cập nhật thường xuyên, để làm mới nhận thức về văn hóa và văn hóa Việt Nam.
Giảng viên cũng cần khuyến khích sinh viên tự do học hỏi, tranh luận dưới sự hướng dẫn của mình.