Tải FREE sách Chuyện Những Người An Nam Ở Paris PDF

LỜI NGỎ

Lịch sử Việt Nam đầu thế kỷ XX đứng trước một bước ngoặt then chốt: Lựa chọn con đường giải phóng dân tộc nào cho phù hợp với xứ sở và bối cảnh lịch sử thế giới lúc bấy giờ.

• Bối cảnh:
  • Sự lụi tàn của phong trào Cần Vương.
  • Sự lỗi thời của đường hướng đấu tranh chống ngoại xâm kiểu cũ (chống lại thế lực phương Bắc).
  • Thực dân phương Tây có sự vượt trội về khoa học – kỹ thuật – vũ khí, buộc người Việt phải có sự điều chỉnh phương hướng đấu tranh để thích nghi với đối thủ mới.
• Phương hướng mới: Khởi từ lớp thanh niên trẻ sẵn sàng dấn thân chu du, học hỏi ở ngay chính quốc Pháp.
• Tài liệu hữu ích: Cuốn sách Chuyện những người An Nam ở Paris hay sự thật về Đông Dương, hồi ký của Luật sư – Tiến sĩ Luật Phan Văn Trường.

Về Phan Văn Trường

• Tiểu sử: (1878-1933), sinh ra trong một gia đình có truyền thống Nho học ở Đông Ngạc, Hà Nội.
• Hành trình: Sang Pháp học Luật năm 1908, trở về Tổ quốc năm 1923.
• “Vũ khí” đấu tranh: Kiến thức về luật pháp và quốc tịch Pháp.
• Hoạt động: Tiến hành cuộc đấu tranh bên những người đồng chí như Phan Châu Trinh, Nguyễn Ái Quốc, Nguyễn Thế Truyền… nhằm:
  • Vận động, đòi hỏi quyền lợi cho người dân An Nam và các xứ thuộc địa.
  • Đấu tranh đòi quyền lợi giáo dục cho người dân bản xứ.
  • Chống lại những sách nhiễu của mật thám Pháp và trò vu khống của chính quyền thuộc địa.

Mục đích xuất bản

• OMEGA+ giới thiệu cuốn hồi ký này (là cuốn sách tiếp theo trong “Tủ sách Pháp ngữ – Góc nhìn sử Việt”) để độc giả hiểu được tầm quan trọng về mặt tư liệu của nó.
• Lưu ý đặc biệt: OMEGA+ đã có những chú thích kỹ lưỡng để giúp độc giả thấu hiểu những quan điểm và cách nhìn nhận của cha ông khi xưa, do khoảng cách thời đại gần một thế kỷ.
• Kỳ vọng: Giúp độc giả khám phá những chi tiết và sự kiện quan trọng, cũng như quan điểm của người trong cuộc, để thấu suốt hơn những gì đã xảy ra, và cũng để hiểu cho người xưa.

Trân trọng, CÔNG TY CỔ PHẦN SÁCH OMEGA VIỆT NAM

---

I. Ở QUÊ HƯƠNG AN NAM CỦA TÔI

Quan niệm về “Cái tôi”

• Tác giả cho rằng “Cái tôi thì đáng ghét” vì nó dẫn đến sự vênh váo, đạo đức giả.
• Tuy nhiên, “cái tôi sẽ bớt đáng ghét hơn nếu người ta nói về bản thân nhưng không hề tỏ ra kiêu căng vênh váo, cũng không làm bộ khiêm tốn, mà chỉ nói nhằm đưa ra những luận giải thẳng thắn, rõ ràng khi kể câu chuyện riêng của mình.”

Phẩm chất người An Nam

• Tác giả sinh ra trong một gia đình trí thức thấm nhuần đạo lý làm người truyền thống (Nho học), kế thừa từ thánh hiền Trung Hoa, đó là phải biết sống vị tha và vô vụ lợi.
• Đức tính vị tha là một điểm chung của người An Nam mà có thể phô trương mà không sợ bị xem là khoác lác.
• Tác giả thú nhận mình không dám khẳng định đã tận dụng trọn vẹn đức tính đó, nhưng ngay từ trẻ, ông chưa bao giờ bị dục vọng có được sự giàu sang phú quý và những danh vọng giả tạo dằn vặt. Ông sống mà không hề cầu đến mánh khóe, thủ đoạn.

Truyền thống Dân tộc

• Vào thời An Nam vẫn còn thuộc về người An Nam và bề ngoài chịu thần phục Trung Hoa, chủ nghĩa anh hùng, đức tính vị tha, tinh thần hy sinh quên mình, nhất là sự coi khinh tài phú, không phải là những phẩm chất hiếm thấy ở giống nòi hậu duệ của Thần Nông.
• Lịch sử biên niên kể lại Kinh Dương Vương đã dẫn dắt con cháu Thần Nông xuống phía Nam Á Châu lập nên nước Giao Chỉ (sau được Trung Hoa ban quốc hiệu Nam Việt và An Nam).
• Dưới các triều đại cũ, tầng lớp trí thức An Nam có những người được xem như hình mẫu cho sự đức độ và tính liêm khiết, xứng đáng được xếp vào hàng ngũ các bậc hiền nhân.

Tấm gương Liêm khiết (Cụ của Tác giả)

• Tác giả trích dẫn tấm gương của cụ mình (không phải để khoe khoang) để chứng minh rằng tấm gương này không phải là ngoại lệ trong thời kỳ yên bình khi người An Nam còn giữ được quyền tự chủ.
• Cụ của tác giả được khắc tên lên bia tiến sĩ tại Văn Miếu-Quốc Tử Giám (điện Panthéon của người An Nam).
• Cụ làm quan dưới triều nhà Lê, là một tấm gương cho sự thanh liêm.
• Cụ được bổ nhiệm làm quan, thăng tiến nhanh và cuối cùng đạt đến đỉnh cao quyền lực khi nắm giữ chức vụ thừa tướng (tương đương thủ tướng ngày nay), được phong tước hầu.
• Thực trạng: Cụ là một hầu tước chẳng có chút tài sản nào, luôn sống đạm bạc, thậm chí chật vật.
• Gia tài để lại: Chỉ là một ngôi nhà nhỏ ở làng Đông Ngạc, Hà Nội, cùng với sự giáo dục cẩn trọng và nề nếp gia đình thông qua những hành động làm gương, tỏ rõ một cuộc đời đã sống và giữ được trọn vẹn phẩm giá, danh dự.
• Phổ biến: Dưới những triều đại cũ ở An Nam, những vị quan có chức tước cao nhưng lại tình nguyện sống đời đạm bạc để làm gương cho người dân không phải hiếm.

Tấm gương Phan Thanh Giản

• Nhân vật được nhiều người Pháp biết đến: Ngài Phan Thanh Giản, vị đại thần từng giữ chức Kinh lược sứ (quản toàn bộ Nam kỳ lục tỉnh).
• Bi kịch: Ông thực hiện nhiệm vụ nghị hòa với Pháp quốc, sau khi thay mặt hoàng đế An Nam ký hòa ước nhượng lại vùng đất phía Nam của đất nước, đã lui về sống ẩn dật ở một căn nhà nhỏ tồi tàn (tài sản duy nhất của ông).
• Kết cục: Ông đã tự tử để khỏi phải sống trong nỗi ô nhục và trong cảnh nước mất nhà tan.

Sự đối lập với Xã hội Tư bản Châu Âu

• Tinh thần hy sinh quên mình (coi thường vinh hoa phú quý), phẩm chất đạo đức mà người An Nam xem trọng nhất, không có giá trị như thế ở các nước tư bản châu Âu.
• Thực tế ở châu Âu (thời thống trị của chủ nghĩa tư bản):
  • Tiền không chỉ là động lực thúc đẩy chiến tranh mà còn là “chiếc chìa khóa vạn năng” giúp người ta mở ra mọi cánh cửa, là thứ bùa mê thu hút tất cả những người có danh vọng, địa vị.
  • Khi một kẻ hãnh tiến sở hữu được nhiều tiền bạc, quá khứ ít nhiều đáng khinh bỉ của y nào có sá chi.
• Minh chứng (Vụ án Bolo và lời biện hộ của luật sư Moro-Giafferi cho ông Caillaux): Lối sống ở Paris đề cao tiền bạc và các thú vui phàm tục. Người ta trở thành “nhân vật lớn của Paris” nhờ có một cái bàn ăn ngon và mở cửa đón khách.
• Kết luận về lối sống hiện tại: Chuyện ăn uống, những thú vui phàm tục, trong sự tiện nghi hiện đại thoải mái nhất, đó là những thứ lý tưởng trong xã hội hiện tại. Để có được những thứ này thì phải có tiền, có tiền nữa và có tiền mãi.

Tình huống Nghịch lý ở Quê hương

Tác giả đề cập đến những nghịch lý về đạo đức và lối sống ở quê hương khi có sự ảnh hưởng của chủ nghĩa tư bản:

• Ví dụ 1: Những bà chủ giàu có: Những nữ thương gia lớn, sau khi tích lũy đủ tài sản, trở thành những bà chủ lâu đài được kính trọng, quý mến, và được người khác van nài chấp nhận ngồi vào chiếc ghế chủ tịch của các hội từ thiện (ví dụ: hội bảo vệ và phục hồi tinh thần cho những cô gái trẻ bất hạnh). Sự nghịch lý là họ (những người có nhiều kinh nghiệm trên trường đời) có thể được tin tưởng để giúp đỡ những cô gái là nạn nhân của ái tình.
• Ví dụ 2: Kiểu phụ nữ có lối sống phóng túng: Một phụ nữ sau thời gian sống leo lắt đã dùng vẻ duyên dáng của mình để quyến rũ thành công một ông chủ thầu công trình công lớn người Pháp. Người tình này tạo dựng cho cô ấy một cơ ngơi lớn bằng cách giao cho cô một phần lớn việc làm ăn. Trở nên giàu có, người phụ nữ đó tạo ra những mối quan hệ quyền lực, tác động để được chính quyền Pháp trao tặng tước hiệu mệnh phụ cao quý (mà thuở xưa triều đình An Nam đã ban để tôn vinh những người phụ nữ đức cao vọng trọng).
  • Cô ta có kẻ hầu người hạ, xe ngựa đưa đón.
  • Cô ta lui tới giao du với những quý bà châu Âu (những người thường thường chỉ nhìn người An Nam bằng nửa con mắt).
  • Lý do: Dù lối sống của người đàn bà giảo hoạt đó là đáng khinh khi, đồng tiền của cô ta vẫn có sức nặng và không hề bốc mùi (“l’argent qu’elle possède pèse son poids et il n’a pas d’odeur”).

Lối sống của Tác giả

• Tác giả luôn sống một cuộc sống nghèo túng, nhưng lương thiện và bình lặng khi tuân theo thiên tính của mình (có thể là do tính thờ ơ, lãnh đạm, hoặc chỉ vì không có khả năng làm tốt hơn).
• Thái độ: Không hề tìm cách tạo lập mối quan hệ nào, chỉ qua lại với một vài người quen có cuộc sống bình lặng nhất. Dứt khoát đứng ngoài vòng tranh đấu chính trị hay bất kỳ một sự tranh đấu nào khác, và nhờ vào thái độ trung lập này, tôi chưa bao giờ phải đụng độ với một thế lực cầm quyền nào.
• Nguồn gốc thái độ: Không xuất phát từ sự thận trọng hay nỗi sợ hãi, mà chỉ là do quan niệm sống thừa hưởng từ thứ triết lý mờ mịt của các thi sĩ Trung Hoa: so sánh thế sự với những áng mây lơ lửng trên trời, để ngẫm ra rằng sự đời chẳng có gì đáng mà bận tâm (Thế sự phù vân hà túc vấn?).