Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
LỜI GIỚI THIỆU
Những sự kiện nóng bỏng xảy ra trong những năm gần đây ở Trung Đông đã lôi cuốn sự quan tâm của rất nhiều người trên thế giới, kể cả ở Việt Nam chúng ta. Sự quan tâm ấy thể hiện qua việc tích cực tìm hiểu những nhân tố cấu thành của lịch sử và văn minh các dân tộc sinh sống trong vùng Trung Đông, và đặc biệt là những thông tin về mối liên kết chặt chẽ giữa các dân tộc ấy: đạo Hồi.
Cuốn sách “Đạo Hồi và Thế giới A-rập – Văn minh – Lịch sử” xuất bản năm 2004 đã nhận được sự chú ý của độc giả gần xa, mặc dù nó chỉ trình bày một cách ngắn gọn lịch sử vùng Trung Đông nói riêng và thế giới Hồi giáo nói chung.
Để đi sâu hơn nữa vào lịch sử và nền văn minh của vùng đất ấy nhằm giải thích và phân tích những sự kiện hiện đang xảy ra, không gì bằng tham khảo một tài liệu hàng đầu của thế giới viết về vấn đề này: đó là cuốn sách mà chúng tôi hân hạnh giới thiệu ở đây.
Tác giả của sách là Giáo sư Bernard Lewis, nhà Đông phương học nổi tiếng của thế giới phương Tây — hay như tờ The New York Times đã gọi, “vị niên trưởng của ngành nghiên cứu về Trung Đông” ở Mỹ.
Sách được xuất bản ở New York năm 1995 và nhanh chóng trở thành một trong những ấn bản bán chạy nhất trong các nước nói tiếng Anh, nhất là sau sự kiện ngày 11 tháng Chín năm 2001 ở New York. Đây là một công trình nghiên cứu công phu về lịch sử Trung Đông, được trình bày một cách đơn giản, không chỉ dành riêng cho các nhà chuyên môn.
Dù cố gắng hết sức, nhà sử học cũng không thể nào che giấu được quan điểm của mình toát ra từ các phân tích chủ quan về các sự kiện lịch sử và ảnh hưởng của chúng lên các vấn đề hiện tại.
Đó cũng là nhận định của nhiều nhà nghiên cứu về Trung Đông ở các nước phương Tây sau khi cuốn sách này ra đời. Quan điểm của Bernard Lewis về Trung Đông có một tầm quan trọng rất lớn, vì nó đang là kim chỉ nam cho một số nhà hoạch định chính sách của Hoa Kỳ, đặc biệt là trong giới chính trị gia theo xu hướng Tân Bảo thủ đang nắm quyền ở Mỹ.
Năm 2002, Paul Wolfowitz, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ trong giai đoạn chuẩn bị cho cuộc chiến tranh Iraq, sau đó là Chủ tịch Ngân hàng Thế giới, có nói:
“Bernard Lewis đã dạy cho (chúng tôi) phải hiểu như thế nào về lịch sử phức tạp và quan trọng của vùng Trung Đông và dùng nó để dẫn dắt chúng tôi trên con đường xây dựng một thế giới tốt đẹp hơn cho các thế hệ mai sau.”
Michael Hirsh, biên tập viên kỳ cựu của tạp chí Newsweek, viết tháng Mười Một năm 2004:
“Các điều bất hạnh của chúng ta (Mỹ) hiện nay ở Iraq có lẽ đã thật sự bắt đầu vào năm 1950, khi một nghiên cứu sinh trẻ tuổi của trường Đại học London tên là Bernard Lewis đến Trung Đông để tìm tài liệu cho luận văn Tiến sĩ của mình về đề tài Lịch sử Hồi giáo.”
Trong hơn một nửa thế kỷ giảng dạy môn Lịch sử Trung Đông tại các trường Đại học London và Princeton (Mỹ), Bernard Lewis đã cho ra đời nhiều công trình nghiên cứu về đạo Hồi và Thế giới A-rập — những tài liệu kinh điển của ngành Trung Đông học ở Anh và Mỹ. Có thể kể đến:
- The Arabs in History (London, 1950)
- The Political Language of Islam (Chicago, 1988)
- Islam and the West (New York, 1993)
- Islam in History (Chicago, 1993)
- Cultures in Conflict (New York, 1994)
- Và nhiều tác phẩm khác.
Trong những năm đầu thế kỷ XXI, Bernard Lewis đã viết nhiều tác phẩm mang tính thời sự và chính trị hơn, trong đó ông không ngần ngại sử dụng uy tín khoa học của mình để thuyết phục độc giả về sự đúng đắn của những luận điểm đề ra.
Các tài liệu như From Babel to Dragomans: Interpreting the Middle East (2004), The Crisis of Islam (2003), What Went Wrong? The Clash Between Islam and Modernity in the Middle East (2003), hay bài báo The Roots of Muslim Rage (Nguồn gốc cơn thịnh nộ của người Hồi giáo) trên tờ The Atlantic năm 1990 (được tạp chí The New Yorker đăng lại năm 2002 với tiêu đề The Revolt of Islam – Cuộc nổi dậy của Hồi giáo) sau sự kiện 11/9/2001, đều gây tiếng vang lớn.
Chính trong bài báo này, Bernard Lewis lần đầu tiên sử dụng cụm từ “sự đụng đầu của các nền văn minh” (The Clash of Civilizations) để mô tả cuộc xung đột, theo ông, vẫn còn tiếp diễn giữa Hồi giáo và phương Tây.
Năm 1995, Samuel P. Huntington đã đưa cụm từ này vào tiêu đề bài báo nổi tiếng và gây nhiều tranh luận của mình trên tờ Foreign Affairs. Chính nhờ lời tiên đoán về sự bùng nổ của những căm thù ấp ủ trong lòng người Hồi giáo đối với phương Tây nói chung và Hoa Kỳ nói riêng mà sau sự kiện 11/9, Bernard Lewis được đông đảo công chúng biết đến.
Tiếng tăm nổi lên như cồn của ông đã làm im hơi trong một thời gian những học giả từng chỉ trích các luận điểm của ông, đặc biệt là các nhà nghiên cứu gốc A-rập như cố Giáo sư Edward Said (Đại học Columbia) hay Shahid Alam (Đại học Northwestern), những người cho rằng ông — do nguồn gốc Do Thái — là người chống Hồi giáo một cách quyết liệt.
Ngay trong cuốn sách về lịch sử Trung Đông này, Bernard Lewis cũng đã cho ta thấy cách nhìn của ông đối với đạo Hồi và thế giới A-rập.
Theo ông, từ khi quân Hồi giáo của Đế quốc Ottoman thất bại trong việc bao vây thành Vienna và phải rút về nước năm 1683, rồi ký Hiệp định Carlowitz năm 1699, thì trên tất cả các mặt, Hồi giáo bị thụt lùi nghiêm trọng.
Trong cuộc xung đột kéo dài hàng nghìn năm giữa Hồi giáo và phương Tây (mà Bernard Lewis gọi là Christendom — Thế giới Cơ đốc giáo), nay phương Tây nắm được thế thượng phong tuyệt đối và có thể loại trừ hiểm họa xuất phát từ sự căm phẫn của người Hồi giáo — nguồn gốc của những hành động liều lĩnh gây hại cho phương Tây.
Theo Bernard Lewis, giải pháp thuận lợi nhất là phương Tây nên dùng vũ lực tấn công vào thế giới Hồi giáo, rồi xây dựng một nền dân chủ ở đây, đồng thời mang đến những cải cách thật sự trong nền văn minh Hồi giáo của họ.
Cách nhìn này của Bernard Lewis không nhận được sự ủng hộ của nhiều nhà nghiên cứu Âu châu, nhất là ở Pháp và Đức.
Nhiều nhà Trung Đông học như Giáo sư Alain Ducellier (Đại học Toulouse, Pháp) không đồng quan điểm với ông về việc cho rằng bản thân đạo Hồi là nguyên nhân của sự trì trệ trong các nước vùng Trung Đông và thế giới A-rập, cũng như về quan điểm cho rằng sự căm phẫn của người Hồi giáo chỉ bắt nguồn từ các đối kháng thời Trung cổ, mà không chú ý đến những chính sách của các cường quốc thực dân Anh, Pháp và Hoa Kỳ trong thế kỷ XX.
Tuy nhiên, trong cuộc chiến tranh Iraq, Mỹ đã và đang thử nghiệm học thuyết Bernard Lewis, mà sự đúng đắn của nó vẫn còn phải chờ thời gian phán xét.
Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng Bernard Lewis đã nhìn Hồi giáo dưới một góc khá hẹp. Các công trình của ông tập trung vào đạo Hồi thời Trung cổ và thế giới Hồi giáo qua Đế quốc Ottoman của người Thổ.
Năm 1950, anh sinh viên Bernard Lewis gốc Do Thái không được phép vào các nước A-rập Hồi giáo, mà chỉ đến được Istanbul để khai thác các tài liệu lưu trữ của Đế quốc Ottoman.
Tại đây, ông hết sức khâm phục Kemal Atatürk, người sáng lập nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ sau khi áp đặt những cải cách và cấm đoán tích cực đối với đạo Hồi, tách Hồi giáo ra khỏi đời sống chính trị.
Theo Bernard Lewis, những gì Kemal Atatürk đã làm được ở Thổ Nhĩ Kỳ, Hoa Kỳ cũng có thể thực hiện ở Iraq để tiến tới mục tiêu loại bỏ sự chống đối của người Hồi giáo đối với phương Tây.
Mặc dù những nhân vật được ông đề cử để nắm quyền lãnh đạo ở Iraq như Ahmad Chalabi (một người đã sống lưu vong nhiều năm ở Mỹ) hay Hoàng thân Hassan (được ông tích cực giới thiệu trong một bài viết chung với cựu Giám đốc CIA R. James Woolsey) đều không đáp ứng được yêu cầu để trở thành những Kemal Atatürk của thời đại mới, nhưng bản Hiến pháp Iraq soạn thảo giữa năm 2005 đã là bước đầu tiến tới việc thế tục hóa nền chính trị của đất nước này.
Cũng nên biết rằng, sự ngưỡng mộ của Bernard Lewis đối với Thổ Nhĩ Kỳ của Atatürk đã khiến ông, trong một cuộc phỏng vấn với báo Le Monde (Pháp), phủ nhận cuộc thảm sát có tính diệt chủng đối với dân Armenia năm 1915, vì lý do này ông bị kiện và phải bồi thường một franc danh dự.
Trong cuốn Lịch sử Trung Đông này, tác giả không đi theo thứ tự thời gian mà giới thiệu nền văn minh và lịch sử theo từng đề tài — ví dụ như có chương nói về nhà nước, chương nói về kinh tế, hay những chương nói về các thay đổi, thách thức, và cuộc chiến mà Trung Đông đã chứng kiến.
Do đó, thật không vô ích nếu người đọc đã có sẵn một bản tổng hợp có hệ thống về lịch sử và văn minh Hồi giáo.
Các dẫn chứng, giai thoại mà tác giả rút ra từ tài liệu cổ thật vô cùng sinh động. Ông cũng mô tả tỉ mỉ sự thâm nhập của văn minh Tây phương vào xã hội Hồi giáo trong mọi lĩnh vực — từ cách ăn mặc, suy nghĩ, đến phương tiện thông tin đại chúng.
Khác với các dân tộc vùng Đông Á đã tiếp thu thành quả khoa học kỹ thuật của phương Tây để hiện đại hóa, các dân tộc theo Hồi giáo — do lòng nghi kỵ đối với tất cả những gì đến từ thế giới Cơ đốc — đã loại bỏ phần lớn các tiến bộ kỹ thuật và tư tưởng được du nhập, khiến họ khó lòng cải cách xã hội.
Càng bị thụt lùi, họ càng căm giận phương Tây, cho đó là nguyên nhân của mọi thất bại.
Lịch sử cũng đóng vai trò quan trọng trong sự hình thành tư tưởng. Người Hồi giáo hiện nay rất quan tâm đến lịch sử vì muốn tìm nguồn cảm hứng để trở lại thời huy hoàng Trung cổ của họ, trong khi người phương Tây lại không quan tâm nhiều đến quá khứ — trong tiếng Anh, thành ngữ “that’s history” (đấy là chuyện cũ) tương đương với “việc gì nên quên đi”.
Do đó, theo Bernard Lewis, tìm hiểu lịch sử vùng Trung Đông chính là tìm cách giải mã những sự kiện đang xảy ra ở đó hiện nay.
Tùy theo quan điểm của người đọc mà có thể đi đến những cách giải thích khác nhau.
Cũng không nên quên rằng tài liệu này ra đời năm 1995, khi sự can thiệp quân sự trực tiếp của Mỹ vào Trung Đông, nhất là ở Iraq, chưa sâu rộng như ngày nay.