Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
LỜI NÓI ĐẦU
Trong năm châu lục, châu Âu có diện tích đứng thứ tư, nhưng đóng một vai trò quan trọng trong lịch sử thế giới. Cũng giống một số khu vực khác như vùng Lưỡng Hà ở Iraq, lưu vực Hoàng Hà ở Trung Quốc và thung lũng sông Indus ở Bắc Ấn Độ, châu Âu là vùng có nhiều bộ tộc đến chiếm cứ trong các giai đoạn khác nhau.
Trước khi con người hiện đại xuất hiện khoảng 40.000 năm trước, ở châu Âu chỉ có ít người Neanderthal sinh sống. Thời tiền sử, người Caucasoid châu Á thuộc văn hóa Đồ đồng đến định cư. Đầu thiên niên kỷ II trước Công nguyên, các nhóm dân cư đã ổn định ở châu Âu; và vào khoảng năm 1000 trước Công nguyên, một số dân tộc nổi bật đã hình thành, gồm người Celtic, các bộ tộc German, các bộ tộc du mục Scythia, Cimbri và Slavơ.
Châu Âu vốn là khu vực có sự vận động lịch sử mạnh mẽ, với sự cạnh tranh quyết liệt của các bộ tộc. Nhiều cuộc vận động lịch sử lớn đã diễn ra ở châu lục này như Cải cách Tôn giáo, Phong trào Phục hưng, trào lưu Khai sáng. Chính từ những vận động lịch sử mạnh mẽ ấy đã ra đời các vương quốc quân chủ hùng mạnh, các đế quốc lớn.
Trong thế kỷ XVI–XIX, các đế quốc Anh, Pháp, Hà Lan, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha tiến hành chinh phục thuộc địa khắp thế giới. Mãi đến nửa sau thế kỷ XX, hệ thống thuộc địa của châu Âu mới chấm dứt.
Châu Âu cũng là nơi diễn ra những cuộc cách mạng lớn, từ Cách mạng Pháp, Cách mạng Tháng Mười Nga cho đến những cuộc cách mạng công nghiệp vĩ đại. Sau mỗi giai đoạn chiến tranh và cách mạng, châu Âu lại có những bước phát triển mới.
Văn hóa, tư tưởng châu Âu đa dạng và sâu sắc. Nhiều học thuyết chính trị, triết học, kinh tế và các phát minh khoa học từ châu Âu đã ảnh hưởng đến các châu lục khác. Hai cuộc Đại chiến Thế giới cũng bắt đầu từ châu Âu.
Với mục đích góp phần tìm hiểu lịch sử vùng đất quan trọng này, chúng tôi biên soạn cuốn “Lịch sử châu Âu”.
Cuốn sách gồm ba phần:
- Phần thứ nhất: Khái yếu lịch sử châu Âu, tường thuật những sự kiện lịch sử chính của châu lục này từ thiên niên kỷ II trước Công nguyên đến thời hiện đại, với các bước phát triển của tôn giáo, nhà nước và văn hóa.
- Phần thứ hai: Lịch sử các quốc gia châu Âu, trình bày những sự kiện quan trọng nhất của 44 nước thuộc châu lục này từ thời cổ đại cho đến hiện tại.
- Phần thứ ba: Phụ lục, bao gồm khảo cổ học châu Âu và biên niên sử châu Âu.
Do lịch sử châu Âu vô cùng phức tạp, trong khi công tác tư liệu còn nhiều hạn chế, nên cuốn sách chắc chắn còn nhiều thiếu sót. Chúng tôi mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu của độc giả để hoàn thiện hơn trong những lần xuất bản sau.
Nhà xuất bản Thế Giới
PHẦN I: KHÁI YẾU LỊCH SỬ CHÂU ÂU
Chương I: Thời tiền sử và sự hình thành các dân tộc châu Âu
Các nhóm cư dân vô danh – những người về sau hình thành nên các dân tộc ở châu Âu – đã chiếm cứ các vùng phía Bắc dãy Alps vào đầu thiên niên kỷ II trước Công nguyên. Các nhóm nông nghiệp và du mục chủ yếu đã định cư ở vùng lãnh thổ trải dài từ sông Dnieper (Ukraina), sông Vistula (Ba Lan) đến dãy núi Pyrenees nằm giữa Tây Ban Nha và Pháp, sau đó lan rộng khắp bán đảo Iberia.
Nghề luyện kim bắt đầu phát triển; cư dân ở các vùng cách xa nhau cũng đã hợp tác trong việc chế tạo các công cụ bằng đồng. Cũng vào thời gian này, ở khắp vùng phía Bắc dãy Alps xuất hiện các tộc người du mục – những người đóng vai trò lớn trong lịch sử châu Âu giai đoạn sau.
Trong số đó có tộc người Corded Ware (hay còn gọi là “người Rìu chiến”), nói ngôn ngữ Ấn–Âu và có liên hệ với các tộc người phương Nam. Họ thượng võ, biết sử dụng ngựa, và có nền văn hóa vật thể cùng nghi lễ đặc sắc. Họ đóng góp đáng kể vào sự phồn vinh của châu Âu thời đại Đồ đồng, vào khoảng thế kỷ XV trước Công nguyên.
Sự hình thành các dân tộc cổ đại ở châu Âu
Từ thế kỷ VI đến I trước Công nguyên, người Celt là dân tộc “dã man” lớn nhất ở phía Bắc dãy Alps.
Vào thế kỷ VI TCN, vùng định cư chủ yếu của họ là khu vực nằm giữa thượng lưu sông Danube và thượng lưu sông Seine. Kinh tế và văn hóa vật chất của họ có quan hệ chặt chẽ với nhóm “Văn hóa cánh đồng bình” phía Tây, cùng những yếu tố mới như nghề luyện sắt và phong cách nghệ thuật Hallstatt.
Ngôn ngữ Celt, được xem là văn minh hơn danh xưng “dã man” mà người ta thường gán cho họ, cũng bắt nguồn từ nền văn hóa cánh đồng bình.
“Văn hóa cánh đồng bình” phổ biến khắp thung lũng sông Rhine, kéo dài về phía Đông đến sông Seine và phía Tây Bắc đến hạ lưu sông Weser. Nó còn lan dọc sông Rhine đến dãy núi Pyrenees.
Cũng từ hạ lưu sông Rhine, vào khoảng giữa thế kỷ VI TCN, đã diễn ra cuộc di cư lớn của người Celt đến Anh. Những người này dùng công cụ sắt và nói thứ tiếng Celt cổ – tiền thân của tiếng Anh thời Caesar và tiếng Welsh (xứ Wales) hay tiếng Gaelic hiện đại.
Đến thế kỷ VIII TCN, một số nhóm nhỏ người Celt tiếp tục di cư đến Ireland, đặc biệt khi có thêm người tị nạn chạy sang từ vùng Gaul và Anh – những nơi đang bị La Mã chinh phục.
Các tộc người vùng Iberia
Trong thiên niên kỷ V TCN, từ vùng Anatolia (Thổ Nhĩ Kỳ), các cộng đồng Đồ đá mới di cư dọc bờ Bắc Địa Trung Hải sang phía Tây, chiếm cứ các vùng ven biển bán đảo Iberia. Bán đảo này cùng các đảo phía Tây Địa Trung Hải tạo thành khu vực “dã man” ở rìa Tây của nền văn minh cổ điển.
Bán đảo Iberia tuy khác biệt với Trung và Đông Âu ở phía Bắc dãy Alps, nhưng vẫn có liên hệ mật thiết.
Các tộc người Iberia được xem là cư dân bản địa đầu tiên, về sau hòa trộn tạo nên các chủng tộc Celtic, Teutonic và các tộc người phương Đông.
Vào cuối thiên niên kỷ III TCN, các mối quan hệ giữa Iberia và vùng phía Đông Địa Trung Hải trở nên sôi động trong một thời gian ngắn, nhờ làn sóng định cư mới. Những người đến sau xây dựng các đô thị nhỏ có tường thành và khai thác mỏ đồng. Ảnh hưởng của họ lan rộng, đặc biệt trong nghi lễ mai táng và xây dựng lăng mộ cầu kỳ. Tuy nhiên, động lực này suy yếu dần, mở ra thời kỳ trì trệ kéo dài cho đến đầu thiên niên kỷ I TCN.
Trong bối cảnh đó, chỉ có nền văn hóa Bell Beaker nổi lên như một dân tộc năng động, thâm nhập sâu vào Tây Bắc và Trung Âu. Họ có truyền thống luyện kim và buôn bán phát triển.
Tại vùng Sardinia (Nam Ý) và các đảo Balearic (Tây Địa Trung Hải), những tòa tháp đá xếp chồng – với phần phụ là nhà ở bằng đá – chứng minh sự xuất hiện của những người định cư mới từ vùng Đông và Trung Địa Trung Hải, họ nắm quyền cai trị các cư dân cũ.
Đến thế kỷ VIII TCN, từ phía Bắc dãy Alps, một nhóm cư dân di cư dọc sông Rhône đến phần cuối phía Đông dãy Pyrenees, rồi tiến vào vùng Catalonia (Tây Ban Nha), sau đó lan khắp bán đảo Iberia.
Điều này được chứng minh qua các đặc điểm của “văn hóa cánh đồng bình” mang tính đặc trưng vùng trung lưu sông Danube.
Những người này nói tiếng Celt, và từ thế kỷ VI TCN, người Hy Lạp đã gọi họ là người Celt.
Người bản địa Iberia bị đẩy lên phía Bắc, chiếm vùng Catalonia vào thế kỷ V TCN, rồi dần hòa trộn với người Celt. Văn hóa của họ chịu ảnh hưởng của quá trình đô thị hóa do người Phoenicia và người Carthage mang đến ở các bờ biển Đông Nam.
Các dân tộc vùng Baltic
Trong thiên niên kỷ II TCN, ở vùng phía Tây biển Baltic nổi lên một khu vực văn hóa đồng nhất, trung tâm là các đảo của Đan Mạch, mở rộng xuống hạ lưu sông Elbe và sông Oder (Đức).
Dân tộc Corded Ware vẫn là yếu tố chủ đạo trong khu vực này. Nền văn hóa đồ đồng ở đây phát triển phồn vinh trong nửa sau thiên niên kỷ II TCN, do những dân tộc có nguồn gốc Đồ đá mới truyền bá.
Khoảng đầu thế kỷ XII TCN, nghi lễ hỏa táng, cùng các đồ gốm, vũ khí, công cụ mới xuất hiện, cho thấy nền văn hóa này không chỉ chịu ảnh hưởng từ “Văn hóa cánh đồng bình” Trung Âu mà còn phát triển vượt trội hơn.
Từ phía Bắc, các yếu tố văn hóa mới cũng dội xuống, đặc biệt là từ nền văn hóa Lausitz, nằm giữa sông Oder và sông Vistula.
Văn hóa Lausitz chịu ảnh hưởng từ khu vực trung lưu sông Danube và góp phần hình thành ngôn ngữ Teutonic.
Khi các tuyến thương mại Trung Âu phân nhánh và người Celt bành trướng, vùng Tây Baltic dần bị cô lập, trở nên nghèo hơn.
Nền văn hóa Đồ sắt xuất hiện ở đây vào khoảng năm 500 TCN, kết hợp giữa truyền thống Đồ đồng và ảnh hưởng của văn hóa Hallstatt.
Các tộc người Đồ sắt vùng Tây Baltic mở rộng xuống phía Nam, dọc sông Elbe và Oder – mở đầu cho quá trình bành trướng của người Teutonic.
Người Teutonic được xem là tổ tiên của các tộc German sau này.
Theo sử gia La Mã Tacitus, thuật ngữ “German” ban đầu dùng để chỉ các bộ tộc Celt và phi Celt sống phía Đông sông Rhine.
Các dân tộc thảo nguyên phía Đông Âu
Vào đầu thiên niên kỷ II TCN, các vùng đồng cỏ trải dài từ Biển Đen, qua dãy Carpath đến vùng Baltic là nơi sinh sống của người du mục và nông dân. Đây cũng là khu vực có các tuyến giao thương đường dài phát triển.
Người Corded Ware đã thâm nhập sâu vào các cộng đồng cổ đại nơi đây.
Từ giữa thiên niên kỷ II TCN, nhiều nền văn hóa khu vực mới xuất hiện, chịu ảnh hưởng từ các nền văn hóa Đồ đồng Trung Âu và thảo nguyên châu Á.
Trong số đó, dân tộc Cimmeri nổi lên, khơi dậy sức sống mới khắp thảo nguyên.
Đến thế kỷ IX TCN, đã tìm thấy nhiều hiện vật của họ như đồ tùy táng và bộ dây cương ngựa.
Thế kỷ VIII–VII TCN, người Scythia xuất hiện, nổi tiếng với tinh thần thượng võ và nghệ thuật chạm khắc động vật sinh động, ảnh hưởng sâu rộng ra ngoài dãy Carpath.
Đến thế kỷ III TCN, người Scythia bị người Sarmati đẩy lùi và cuối cùng bị khuất phục.
Ba tộc người lớn tiến về phía Tây từ vùng thảo nguyên này đều nói ngôn ngữ Ấn–Âu. Họ chủ yếu là dân du mục, không định cư lâu dài.
Người Slavơ được xem là kết quả hòa hợp cao nhất giữa các yếu tố Ấn–Âu ở khu vực ngoại vi phía Tây thảo nguyên. Văn hóa Lausitz cũng đóng góp một phần trong quá trình hình thành này, dù chứng cứ chưa thật rõ ràng.
Ở vùng Đông Baltic, các dân tộc nói tiếng Ấn–Âu như Latvia và Litva đã di cư liên tục đến đây từ thời kỳ người Corded Ware mở rộng ảnh hưởng.