Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
LỜI GIỚI THIỆU
Lịch sử Nhà nước và Pháp quyền ở Việt Nam đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều học giả. Khi trình bày về lịch sử Nhà nước quân chủ Việt Nam, không thể chỉ khảo sát về Nhà nước Đại Việt – Đại Nam của dân tộc đa số (Kinh), mà còn phải khảo sát cả Nhà nước Champa của dân tộc Chăm.
Lịch sử Nhà nước quân chủ Việt Nam được trình bày từ khi Ngô Quyền thành lập Vương triều Ngô (939) đến khi Vương triều Nguyễn không còn duy trì được nền độc lập, tự chủ nữa (1884). Trong thời gian gần 10 thế kỷ ấy, Nhà nước quân chủ Việt Nam là sự hình thành, phát triển và kế tục của 12 triều đại: Ngô, Đinh, Tiền Lê, Lý, Trần, Hồ, Lê Sơ, Mạc, Lê – Trịnh, Chúa Nguyễn, Tây Sơn, Nguyễn của dân tộc Kinh cùng với Vương quốc Champa của dân tộc Chăm.
Trước đây, sử gia thời quân chủ đứng trên lập trường Nho giáo, chỉ những triều đại chính thống mới được chép riêng thành Kỷ; những triều đại không chính thống thì bị gọi là “Nhuận triều” (triều đại thừa), “Ngụy triều” (triều đại giả dối), như: triều Hồ, triều Mạc… Nhiều cuộc hội thảo khoa học đã được tổ chức nhằm nhìn nhận, đánh giá một cách khách quan những triều đại này, góp phần nâng cao nhận thức toàn diện về những đóng góp của Vương triều Hồ, Vương triều Mạc và Vương triều Tây Sơn… đối với tiến trình lịch sử dân tộc.
Tổ chức bộ máy Nhà nước quân chủ Việt Nam là một trong những biểu hiện rõ ràng, cụ thể của nền văn minh, văn hoá – chính trị của dân tộc Việt Nam. Nhiều công trình nghiên cứu trước đây phần lớn chỉ mới mô tả một số thiết chế quan trọng như: chính quyền trung ương, chính quyền địa phương, tổ chức quân đội…, chứ chưa quan tâm đúng mức đến các thành tố khác như: pháp luật, việc kiểm tra, giám sát, việc đào tạo, tuyển dụng quan lại, nhiệm vụ, quyền lợi, khảo khoá, khen thưởng, kỷ luật, hưu trí của quan lại.
Cuốn sách “Tổ chức bộ máy Nhà nước quân chủ Việt Nam (từ năm 939 đến năm 1884)” của PGS.TS. Nguyễn Minh Tường là một thành tựu mới, nghiên cứu một cách hệ thống và toàn diện về tổ chức bộ máy qua các triều đại. Tác giả đã:
- Phân tích, so sánh sự khác biệt và nêu lên đặc trưng của tổ chức bộ máy Nhà nước quân chủ Việt Nam qua từng triều đại.
- Làm rõ nguồn gốc, danh xưng của từng chức quan, hay từng cơ quan khi tham khảo quan chế Trung Hoa.
Tác giả đã trình bày hệ thống, cụ thể mọi mặt về tổ chức bộ máy Nhà nước quân chủ Việt Nam qua 8 nội dung chính:
- Tổ chức chính quyền trung ương.
- Tổ chức chính quyền địa phương.
- Tổ chức quân đội.
- Vấn đề ban hành luật pháp và việc thực thi pháp luật.
- Cơ quan kiểm tra, giám sát bộ máy Nhà nước.
- Cách tuyển bổ quan lại và lệ phong tước.
- Nhiệm vụ và quyền lợi của hàng ngũ quan lại.
- Vấn đề khảo khoá, thưởng phạt và chế độ hưu trí của quan lại.
Cuốn sách được kết cấu thành 10 chương với các nội dung chính như sau:
- Chương I: Khái luận về tổ chức Nhà nước quân chủ trong lịch sử phương Đông (Trung Quốc, Nhật Bản, Thái Lan) và làm rõ sự khác nhau giữa chế độ phong kiến Tây Âu và chế độ quân chủ phương Đông.
- Chương II: Tổ chức chính quyền Trung ương (từ thời Ngô đến Lê Sơ).
- Chương III: Tổ chức chính quyền trung ương (từ thời Mạc đến thời Nguyễn).
- Chương IV: Tổ chức chính quyền địa phương.
- Chương V: Tổ chức quân đội.
- Chương VI: Vấn đề ban hành luật pháp và thực thi pháp luật (tập trung vào Quốc triều hình luật (Luật Hồng Đức) và Hoàng Việt luật lệ (Luật Gia Long)).
- Chương VII: Cơ quan kiểm tra, giám sát bộ máy Nhà nước (Ngự sử đài, Đô sát viện).
- Chương VIII: Cách tuyển bổ quan lại và lệ phong tước (ba phương thức chính là nhiệm tử, khoa cử và tiến cử).
- Chương IX: Nhiệm vụ và quyền lợi của quan lại.
- Chương X: Vấn đề khảo khoá, thưởng phạt và chế độ hưu trí của quan lại.
Viện trưởng Viện Sử học, PGS.TS. Đinh Quang Hải, nhận định nội dung công trình sẽ góp phần không nhỏ giúp các nhà hoạch định chính sách, quản lý, nghiên cứu rút ra những bài học kinh nghiệm bổ ích và quý báu trong khi thực thi chức trách của mình.
LỜI TÁC GIẢ
Thế kỷ X đánh dấu một chuyển biến lớn lao, có ý nghĩa như một bước ngoặt của lịch sử dân tộc, đó là thời kỳ giành được độc lập dân tộc, chấm dứt hoạ mất nước kéo dài hơn 1.000 năm Bắc thuộc (179 tr.Cn – 905 s.Cn) và mở ra một kỷ nguyên mới: Kỷ nguyên độc lập, tự chủ của đất nước.
Thành tựu trọng đại mang tính bản lề là sự thành lập và củng cố chính quyền dân tộc độc lập, từ nền móng ban đầu của Chính quyền họ Khúc, họ Dương, đến các vương triều: Ngô, Đinh, Tiền Lê. Trong đó, Vương triều Ngô (939-965) được giới sử học xem như một Nhà nước quân chủ mở đầu của Kỷ nguyên văn minh Đại Việt.
Sử gia Ngô Sĩ Liên (thế kỷ XV) nhận định: “Tiền Ngô [Vương] nổi lên không chỉ có công chiến thắng mà thôi, việc đặt trăm quan, chế định triều nghi phẩm phục, có thể thấy được quy mô của bậc đế vương.”
Nhà nước quân chủ Việt Nam kéo dài gần 9 thế kỷ rưỡi (939-1884), tổ chức bộ máy Nhà nước liên tục được hoàn thiện theo xu hướng ngày càng tăng cường tính chất tập quyền và thống nhất.
Tác giả thừa nhận trước đây đã có nhiều cuốn sách viết về lịch sử Nhà nước và Pháp quyền, nhưng chúng đều có những hạn chế so với yêu cầu tìm hiểu ngày nay:
- Quan chức chí của Phan Huy Chú chỉ tập trung từ thời Lý đến cuối thời Lê – Trịnh, chưa giới thiệu về Nhà nước Mạc, Chúa Nguyễn, Tây Sơn và Nguyễn.
- Quan chế khảo của Đặng Xuân Bảng chủ yếu khảo sát các chức quan trung ương, ít chú ý đến chính quyền địa phương.
- Sơ thảo lịch sử Nhà nước và pháp quyền Việt Nam của Đinh Gia Trinh viết về tổ chức bộ máy quá tóm tắt.
- Tổ chức chính quyền thời kỳ phong kiến ở Việt Nam của Nguyễn Minh Tuấn còn thiếu các thành tố khác như: tuyển bổ, phong tước, khen thưởng, kỷ luật, v.v.
- Chưa có cuốn nào trình bày một cách hệ thống sự hình thành, phát triển của tổ chức bộ máy Nhà nước Việt Nam từ năm 939 đến năm 1884.
- Các cuốn viết dưới thời quân chủ bị chi phối bởi tư tưởng chính thống của Nho giáo, nên các triều bị coi là “Ngụy triều”, “Nhuận triều” (Hồ, Mạc, Tây Sơn) hầu như bị bỏ qua.
Cuốn sách này là kết quả của Đề tài cấp Bộ (2013-2014), với mong muốn có tư liệu phong phú hơn, trình bày có hệ thống hơn, bao quát hơn (8 vấn đề – 10 chương) so với bất cứ cuốn sách nào viết về bộ máy Nhà nước quân chủ Việt Nam trước đây.