Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
Giới thiệu – Coaching: Nghề của sự khai mở, không phải nghề của lời khuyên
Huấn luyện (coaching) là một nghề ngày càng phổ biến và đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển con người. Không chỉ dừng lại ở môi trường doanh nghiệp, coaching còn lan tỏa sang nhiều lĩnh vực khác như giáo dục, nuôi dạy con, quản lý nhóm, hay thậm chí là định hướng cuộc sống. Bởi lẽ, bản chất của coaching là giúp con người tự khám phá và tự chuyển hóa chính mình – điều mà không một lời khuyên nào có thể làm thay được.
Ngày nay, rất nhiều người chọn trở thành coach vì nhìn thấy giá trị to lớn mà công việc này mang lại. Họ muốn giúp người khác tiến bộ, phát triển bản thân và đạt được mục tiêu. Tuy nhiên, không ít coach mới lại mắc sai lầm phổ biến: coaching theo kiểu tư vấn. Họ nói quá nhiều, đưa ra lời khuyên, và mong muốn khách hàng làm theo ý mình. Trong khi đó, một coach đích thực không phải là người có lời giải, mà là người giúp người khác tự tìm ra lời giải của chính họ.
Điểm khác biệt căn bản giữa coaching và consulting (tư vấn) nằm ở chỗ:
- Tư vấn dựa vào chuyên môn của người nói.
- Coaching dựa vào tiềm năng của người nghe.
Một coach giỏi không đặt mình vào vị trí “người thông minh nhất trong phòng”, mà đóng vai trò như tấm gương phản chiếu, giúp khách hàng nhìn thấy chính họ rõ ràng hơn. Thay vì nói “bạn nên làm gì”, coach sẽ hỏi “bạn nghĩ điều gì là tốt nhất cho mình?”.
Thay vì cung cấp kiến thức, coach khơi dậy tri thức vốn đã có sẵn trong khách hàng.
Và thay vì đo lường thành công bằng những “kế hoạch hoàn hảo”, coach đo lường bằng sự thay đổi trong tư duy và nhận thức của khách hàng.
Trở thành một coach chuyên nghiệp là hành trình dài hơi. Không ai trở thành coach giỏi ngay từ ngày đầu tiên. Họ phải mắc sai lầm, học hỏi, rút kinh nghiệm, thay đổi tư duy, và quan sát chính mình liên tục.
Một trong những nguyên tắc quan trọng nhất là:
“Huấn luyện không phải là công việc của tay chân, mà là công việc của tư duy.”
Nếu bạn mắc lỗi trong một buổi huấn luyện, điều đó không có nghĩa bạn “làm sai”, mà là bạn đang “nghĩ sai.” Coaching bắt đầu từ cách nghĩ, không phải cách làm.
Nhiều coach mới thường hỏi:
- “Tôi nên hỏi khách hàng câu gì để họ mở lòng?”
- “Làm sao để không phá hỏng buổi coach?”
- “Khi nào thì nên thể hiện sự thấu hiểu sâu sắc?”
- “Tôi nên làm gì nếu khách hàng rơi vào bế tắc?”
Đó là những câu hỏi tốt, nhưng vẫn chỉ nằm ở kỹ năng.
Còn cốt lõi của một coach giỏi nằm ở tư duy.
Nếu tư duy sai, kỹ năng đúng cũng vô nghĩa.
Nhưng nếu tư duy đúng, kỹ năng sẽ tự nhiên được dùng đúng lúc và đúng cách.
Phần sau đây là 8 tư duy nền tảng của một coach chuyên nghiệp, được đúc kết từ kinh nghiệm huấn luyện thực tế. Chúng không chỉ giúp bạn “làm tốt hơn”, mà còn giúp bạn “trở thành” một coach đúng nghĩa.
TƯ DUY 1: ĐỪNG CỐ TỎ RA “THÔNG MINH”
Từ nhỏ, chúng ta đã được dạy rằng “thông minh là tốt”, “có kiến thức là đáng khen.” Nhưng trong coaching, tỏ ra thông minh có thể là hành động ngu ngốc nhất.
Nhiều coach mới thường vô thức rơi vào bẫy này: họ muốn chứng minh năng lực của mình bằng cách giải quyết vấn đề thay cho khách hàng. Khi khách kể chuyện, não của coach lập tức “so khớp mẫu” (pattern matching) – tức là tìm kiếm trong trí nhớ những trải nghiệm tương tự để đưa ra lời khuyên.
Ví dụ:
“Tôi cũng từng gặp trường hợp giống bạn, tôi đã làm thế này, bạn nên thử xem.”
Nghe thì hợp lý, nhưng đó là hành vi của một tư vấn viên, không phải coach.
Não bộ của con người vốn là một cỗ máy tìm mẫu hoàn hảo, nhưng trong coaching, mẫu của bạn không giúp được gì cho khách hàng. Mỗi người là một vũ trụ riêng biệt – với niềm tin, giá trị, trải nghiệm và cách xử lý khác nhau. Khi bạn đưa ra lời khuyên, bạn đang áp mô hình của mình lên thế giới của họ. Kết quả là: họ sẽ phụ thuộc vào bạn thay vì phát triển chính họ.
Một coach giỏi cần học cách tạm “vờ như mình không biết gì cả”.
Khi bạn thực sự tò mò, bạn gửi tín hiệu cho não rằng “hãy ngừng suy nghĩ như cũ và bắt đầu lắng nghe thật sự.”
Não của một coach không được thiết kế để giải quyết vấn đề, mà để tạo điều kiện cho người khác giải quyết vấn đề.
Điều này nghe đơn giản, nhưng thực hành rất khó, vì nó đi ngược lại bản năng “muốn giúp người khác”. Tuy nhiên, muốn giúp không có nghĩa là làm thay.
Hãy giúp bằng cách đặt câu hỏi, phản chiếu, và mở rộng góc nhìn của khách hàng.
Ví dụ:
- Khi khách nói: “Tôi cảm thấy nhóm của mình không có động lực làm việc.”
- Coach thông minh (theo cách sai): “Bạn nên tổ chức buổi team building.”
- Coach chuyên nghiệp: “Theo bạn, điều gì đang khiến họ thiếu động lực?”
Câu hỏi này buộc khách hàng tự suy nghĩ, và chính trong quá trình đó, họ tìm ra câu trả lời phù hợp nhất với mình.
Một coach giỏi không cần “biết nhiều hơn” khách hàng, mà cần tin tưởng hơn vào khả năng của khách hàng.
Coach không phải là người cầm đèn soi đường, mà là người giúp khách hàng tự tìm thấy ánh sáng của chính họ.
TƯ DUY 2: LUÔN XEM KHÁCH HÀNG LÀ NHÂN VẬT CHÍNH
Coaching giống như một bộ phim, trong đó khách hàng là diễn viên chính, còn coach chỉ là đạo diễn thầm lặng.
Khi khách hàng bước vào buổi coaching, họ mang theo câu chuyện, thử thách, và cả những nỗi sợ của mình. Vai trò của bạn không phải là “giải cứu nhân vật chính”, mà là tin tưởng rằng họ có đủ năng lực để vượt qua mọi thử thách.
Coach không phải là người hùng. Coach là người giúp khách hàng nhận ra chính họ mới là người hùng.
Khi bạn thấy khách hàng gặp khó khăn, phản xạ đầu tiên của bạn có thể là “Mình cần giúp họ.”
Nhưng hãy dừng lại và nghĩ:
“Ồ, đây là một thử thách lớn. Không biết khách hàng của mình sẽ xử lý ra sao nhỉ?”
Sự khác biệt nằm ở trọng tâm của tư duy.
Nếu bạn biến thử thách của khách thành thử thách của chính mình, bạn đã vô tình tước đi cơ hội để khách hàng phát triển.
Hãy tưởng tượng buổi coaching như một bộ phim hành động – trong đó khách hàng là James Bond hay Ethan Hunt (Nhiệm vụ bất khả thi). Họ có thể bị dồn vào đường cùng, bị trói, bị đe dọa, nhưng cuối cùng họ luôn tìm ra cách thoát.
Công việc của bạn là tin rằng họ sẽ tìm ra cách đó.
Khi coach giữ vững niềm tin này, khách hàng cũng dần tin vào chính mình.
Niềm tin đó có sức mạnh chuyển hóa mạnh hơn bất kỳ lời khuyên nào.
Trong mỗi buổi huấn luyện, hãy luôn ghi nhớ:
- Bạn không phải trung tâm của câu chuyện.
- Bạn không cần tỏa sáng.
- Bạn chỉ cần soi sáng con đường của người khác.
Một coach chuyên nghiệp là người có khả năng rút lui đúng lúc, để khách hàng được trải nghiệm, được vấp ngã, được đứng dậy và học hỏi.
Nếu bạn can thiệp quá sớm, bạn sẽ “đánh cắp” bài học quý giá mà khách hàng đáng lẽ ra phải tự khám phá.
Coaching không phải là cuộc thi “ai thông minh hơn”.
Coaching là cuộc hành trình giúp người khác nhận ra sức mạnh bên trong mình.
Những vấn đề càng khó, khách hàng càng cần được là người đối mặt.
Chính sự đối mặt ấy sẽ thách thức niềm tin cũ, buộc họ phải suy nghĩ khác đi. Và khi tư duy thay đổi, hành vi sẽ tự nhiên thay đổi theo.
Kết nối hai tư duy đầu tiên
Hai tư duy đầu tiên – “Đừng cố tỏ ra thông minh” và “Khách hàng là nhân vật chính” – là nền móng của mọi buổi coaching hiệu quả.
Nếu bạn làm ngược lại, bạn sẽ:
- Nói nhiều hơn khách hàng,
- Suy nghĩ thay cho họ,
- Và cuối cùng, bạn trở thành “chuyên gia”, không còn là “coach”.
Nhưng nếu bạn làm đúng, bạn sẽ:
- Khiêm tốn, lắng nghe,
- Tò mò, cởi mở,
- Và quan trọng nhất: tin tưởng vào năng lực phát triển tự nhiên của con người.
Tổng kết tư duy: Hành trình từ “người biết” sang “người hỏi”
Một coach mới bắt đầu thường muốn chứng minh giá trị bằng tri thức. Nhưng một coach chuyên nghiệp chứng minh giá trị bằng cách tạo không gian cho người khác tư duy.
Khi bạn buông bỏ nhu cầu “phải biết”, bạn mở ra cánh cửa để “được hiểu.”
Khi bạn dừng việc nói, bạn bắt đầu lắng nghe thật sự.
Khi bạn ngừng cố gắng dẫn dắt, bạn tạo điều kiện cho người khác tự dẫn dắt chính mình.
Đó chính là bản chất của coaching.
Không phải kiểm soát, mà là khai mở.
Không phải giảng dạy, mà là đánh thức.
Không phải “làm thay”, mà là đồng hành.