Tải FREE sách Lão Goriot PDF có tiếng Việt

Lời Mở Đầu

Lão Goriot (Le Père Goriot), xuất bản lần đầu năm 1835, là một trong những tiểu thuyết quan trọng nhất, mang tính bước ngoặt trong sự nghiệp của đại văn hào Pháp Honoré de Balzac (1799-1850). Tác phẩm này được coi là “trụ cột” của bộ tiểu thuyết sử thi đồ sộ mang tên Tấn Trò Đời (La Comédie humaine), một công trình văn học được Balzac dùng để phơi bày toàn cảnh xã hội Pháp sau thời kỳ Napoleon, từ năm 1815 đến năm 1848.

Trong Lão Goriot, Balzac đã không ngần ngại gọi câu chuyện của mình là một “thảm kịch thực sự” (une tragédie véritable), và quả thật, nó là sự kết hợp nghiệt ngã giữa bi kịch cá nhân và tấn hài kịch xã hội. Tác phẩm không chỉ xoay quanh cái chết cô đơn và đau đớn của một người cha có tình yêu mù quáng mà còn là sự khắc họa chân thực và lạnh lùng về sự tha hóa đạo đức của tầng lớp thượng lưu Paris, nơi tiền bạc được tôn thờ như một vị thần.

Bối cảnh chính của câu chuyện là Nhà trọ Vauqueur (Maison Vauquer), một không gian chật hẹp, tồi tàn, nơi những con người thuộc nhiều tầng lớp khác nhau của xã hội Paris bị gạt ra lề tập trung lại. Chính trong cái “thung lũng” buồn thảm này, nơi “khổ đau thì đầy ắp và là thực tế, còn những niềm vui thì hiếm hoi”, bi kịch của Lão Goriot được phơi bày cùng với sự giằng xé nội tâm của chàng sinh viên trẻ Eugène de Rastignac. Tác phẩm là một lời cảnh tỉnh đanh thép, một lời tuyên bố không khoan nhượng rằng “tất cả đều là sự thật” (All is true) , và rằng mỗi người đều có thể thấy “một phần của con người mình, nội tâm của mình” trong bi kịch ấy.

---

1. Tóm Tắt Nội Dung Chính Tiểu Thuyết “Lão Goriot”

1.1. Bối Cảnh Và Sự Xuất Hiện Của Các Nhân Vật Chính

Tác phẩm mở đầu bằng một mô tả chi tiết và rùng rợn về Nhà trọ Vauqueur ở phố Neuve-Sainte-Geneviève. Đây là một “khu nhà trọ bình dân” nằm giữa khu La Tinh và khu ngoại ô Saint-Marceau, một nơi vắng vẻ và “khủng khiếp hơn và nhàm chán hơn” bất cứ nơi nào khác ở Paris. Bà chủ Bà Vauqueur là người quản lý khu nhà này suốt 40 năm , tạo ra một không gian mà “khách vãng lai qua đây… cũng phải cảm thấy buồn phiền” , nơi mà sự nghèo khổ và sự buồn chán gần như cô đặc lại thành một thứ không khí ngột ngạt.

Các nhân vật chính sống tại nhà trọ, đại diện cho những tầng lớp và số phận khác nhau của Paris:

• Lão Goriot: Một cựu nhà buôn bún, từng giàu có, nay trở thành một người đàn ông đáng thương, bị các con gái ruồng bỏ.
• Eugène de Rastignac: Một chàng sinh viên luật trẻ tuổi, nghèo nhưng xuất thân quý tộc, nuôi tham vọng mãnh liệt muốn bước chân vào xã hội thượng lưu Paris.
• Vautrin: Một người đàn ông bí ẩn, có vẻ ngoài bí hiểm và mang tư tưởng vô chính phủ, đại diện cho mặt tối, sự tàn nhẫn của xã hội và là người thầy dạy cho Rastignac những bài học cay đắng về thực tế.

Tấn thảm kịch bắt đầu vào năm 1819, khi Rastignac bước vào nhà trọ này, và sự đụng độ giữa sự ngây thơ của anh và sự tàn khốc của số phận Goriot dần dần bộc lộ.

1.2. Bi Kịch Của Tình Cha Mù Quáng

Lão Goriot từng là một nhà buôn giàu có, kiếm được rất nhiều tiền từ việc bán bún trong Cách mạng Pháp. Sau khi vợ qua đời, “tình cha con của ông Goriot đã phát triển không bình thường”. Lão dồn hết tình yêu và tài sản của mình cho hai cô con gái, coi chúng là “thiên thần”.

• Sự Hy Sinh Vô Hạn: Lão Goriot đã dốc hết gia tài để hai cô con gái của mình, Anastasie và Delphine, kết hôn với những người đàn ông thuộc tầng lớp quý tộc. Anastasie kết hôn với Bá Tước de Restaud, còn Delphine kết hôn với Nam Tước de Nucingen.
• Sự Sa Sút Đáng Thương: Ban đầu, lão thuê một phòng tiện nghi nhất tại nhà trọ Vauqueur. Nhưng để thỏa mãn lối sống xa hoa và các khoản nợ của các con gái, lão đã phải bán hết tài sản, giảm dần tiện nghi cá nhân. “Cuối năm thứ hai, ông Goriot đã yêu cầu bà Vauqueur cho chuyển xuống tầng hai và giảm tiền trọ xuống chín phơ- răng”. Đến mùa đông, lão “không đốt lò sưởi trong nhà nữa”. Lão chấp nhận một cuộc sống kham khổ, “ăn như một cái máy mà không biết rằng lão đang ăn cái gì”, chỉ để có tiền cung cấp cho các con gái.
• Sự Phản Bội Lạnh Lùng: Khi các con gái đã có được địa vị xã hội mong muốn, họ dần xa lánh Goriot. Họ chỉ tìm đến lão khi cần tiền bạc để trả nợ hoặc chi tiêu xa hoa. “Khi các cô không có ai, các cô mới nhận lão Goriot làm bố”. Lão Goriot, “đặt các con gái của mình vào hàng thiên thần, và nếu cần thiết còn được đặt trên cả lão nữa” , chấp nhận mọi sự lạnh nhạt và tệ bạc, thậm chí “yêu cả những cái xấu mà các cô con gái làm với lão”.

1.3. Con Đường Tiến Thân Của Eugène de Rastignac

Eugène de Rastignac, một chàng trai trẻ từ tỉnh lẻ lên Paris học luật, nhanh chóng nhận ra rằng sự thành công trong xã hội Paris không đến từ sự chăm chỉ học hành mà đến từ sự giàu có và các mối quan hệ xã hội.

• Sự Hấp Dẫn Của Danh Vọng: Anh bị thu hút bởi sự quyến rũ của Delphine de Nucingen (con gái thứ hai của Goriot). Anh nhìn thấy ở Delphine một cánh cửa dẫn vào giới thượng lưu.
• Lời Đề Nghị Của Vautrin: Vautrin, một người đàn ông quỷ quyệt, nhìn thấy tiềm năng ở Rastignac và đưa ra một “lời đề nghị ma quỷ”: giết một người đàn ông để Rastignac có thể cưới một cô gái giàu có và thừa hưởng tài sản. Vautrin tuyên bố: “Ngươi rất muốn biết ta là ai, những điều ta đã và đang làm… Chúng ta bắt đầu nào, và hãy bình tĩnh…”. Vautrin trình bày một triết lý cay đắng rằng xã hội này là một “hầm mỏ” và muốn làm nổ tung nó để thành công thì phải có sự tàn nhẫn và thủ đoạn.
• Sự Giằng Xé Đạo Đức: Rastignac bị lời đề nghị cám dỗ nhưng cuối cùng từ chối con đường tội ác trực tiếp do Vautrin vạch ra. Tuy nhiên, anh đã bị tha hóa dần dần bởi tham vọng và sự tiếp xúc với xã hội thượng lưu lạnh lùng, và chấp nhận con đường tiến thân chậm hơn, nhưng cũng đầy thủ đoạn và tính toán.

1.4. Cái Chết Cô Đơn Của Lão Goriot

Bi kịch của Goriot lên đến đỉnh điểm khi lão bị bệnh nặng do nghèo túng và suy kiệt tinh thần. Lão nằm trên giường bệnh tồi tàn, căn phòng chỉ là “căn phòng tồi tàn lộn xộn” ở tầng trên cùng của nhà trọ, nhưng trong tâm trí lão vẫn chỉ có những đứa con.

• Sự Lãng Quên Tuyệt Đối: Hai cô con gái, Delphine và Anastasie, mặc dù được cha hết mực yêu thương và cung phụng, vẫn từ chối đến thăm cha khi lão hấp hối. Họ bận rộn với những buổi dạ hội, những rắc rối tài chính, và sự lo lắng về địa vị xã hội. “Lão Goriot nhân lúc cậu quay lưng lại phía lão đã đặt…” những hy vọng nhỏ nhoi về việc các con sẽ đến thăm.
• Lời Thú Tội Tuyệt Vọng: Trong những giây phút cuối cùng, lão Goriot nhận ra sự thật đau đớn và tự trách mình: “Ta là nguyên nhân duy nhất của sự sa đoạ của những đứa con, ta đã làm hư hỏng chúng. Hôm nay chúng thích ăn chơi như ngày xưa chúng muốn kẹo ngọt. Ta đã luôn luôn cho phép chúng thoả mãn sự ngông cuồng của những cô gái trẻ. Chính ta là thủ phạm nhưng ta làm thế vì tình…”. Lão nhận ra sự mù quáng của mình.
• Hai Người Con Đáng Kính: Chỉ có Rastignac và Bianchon (bạn học y khoa của Rastignac) là những người con “tinh thần” ở bên cạnh và chăm sóc cho Goriot. Rastignac an ủi Goriot: “Cha hãy ngủ đi, lão Goriot tốt bụng của con, con sẽ viết thư cho họ. Ngay khi Bianchon trở lại, con sẽ đi nếu các cô ấy…”, nhưng tất cả chỉ là lời nói dối an ủi.

1.5. Lời Thách Thức Cuối Cùng

Cái chết của Goriot diễn ra cô đơn và bi thảm. Ông qua đời mà không có sự hiện diện của hai cô con gái.

• Tang Lễ Lạnh Lùng: Hai người con rể phái “đầy tớ của hai con gái lão Goriot” đến dự tang lễ thay mặt vợ. Rastignac và Bianchon là những người duy nhất thực sự đưa tiễn Goriot. Rastignac phải “mượn Christophe hai mươi xu” để trả tiền công cho người phu huyệt.
• Lời Thề Sống Còn: Sau khi hất vài xẻng đất lên nắp áo quan, Rastignac đứng một mình trên đồi nghĩa địa Père Lachaise. Anh nhìn xuống Paris, nơi đang “tràn ngập ánh đèn” , và hướng cặp mắt “đau đáu” về “quảng trường Vendome, nơi đó có đài tưởng niệm và nóc vòm điện Inralides”, biểu tượng của quyền lực và xã hội thượng lưu. Giọt nước mắt cuối cùng lăn dài. Đó là thời khắc Rastignac chính thức chọn con đường dấn thân vào cuộc đời. Anh thốt lên lời thách thức cuối cùng với thành phố: “Và bây giờ giữa chúng ta, ai thắng sẽ là người thắng cuộc” (À nous deux maintenant!).

---

2. Cảm Nhận Và Phân Tích Sâu Sắc Về Giá Trị Tác Phẩm

2.1. Bản Tuyên Ngôn Chủ Nghĩa Hiện Thực Vĩ Đại Của Balzac

Lão Goriot không chỉ là một cuốn tiểu thuyết mà là một “bản cáo trạng” đanh thép về xã hội Pháp thời phục hưng quân chủ Bourbon. Tác phẩm này là viên gạch đầu tiên Balzac đặt nền móng cho triết lý nghệ thuật của ông: “Văn học là lịch sử bí mật của các dân tộc”.

• Hiện Thực Tàn Khốc: Balzac đã tái hiện một cách hiện thực tàn nhẫn về một xã hội mà trong đó tiền bạc đã lên ngôi và chi phối mọi mối quan hệ. Ông không chỉ mô tả sự kiện mà còn phân tích cấu trúc xã hội, luân lý, và tâm lý con người bị ảnh hưởng bởi đồng tiền.
• Nghệ Thuật Mô Tả: Việc mô tả Nhà trọ Vauqueur là một kiệt tác của chủ nghĩa hiện thực. Từng chi tiết, từ “cỏ leo bám đầy” trên các bức tường, “những đường cống rãnh không có cả bùn lẫn nước” , đến sự “nghèo nàn và buồn tẻ” của nhà cửa, đều phản ánh sự sa sút về vật chất và đạo đức của những con người sống trong đó. Ngôi nhà “mầu hung” này trở thành một phép ẩn dụ cho sự thối rữa và lạc hậu của đạo đức bị mắc kẹt giữa sự huy hoàng giả tạo của Paris.

2.2. Sự Xung Đột Giữa Tình Phụ Tử Và Tiền Bạc

Bi kịch của Lão Goriot là bi kịch của “tình cha con phát triển không bình thường” và bị tha hóa. Tình yêu của lão dành cho con gái là một tình yêu “ngông cuồng”, hy sinh vô điều kiện, nhưng lại thiếu đi sự giáo dục về nhân cách và giá trị thực sự của cuộc sống.

• Sự Mù Quáng Đáng Thương: Lão Goriot đã mắc sai lầm căn bản là đánh đồng tình yêu với tiền bạc. Lão tin rằng chỉ cần cho con gái một địa vị xã hội cao quý, chúng sẽ hạnh phúc. Lão không hiểu rằng, trong xã hội Paris, địa vị ấy đòi hỏi một cái giá vô hạn và rằng tình yêu không thể tồn tại trong một môi trường được định giá bằng tiền.
• Cái Giá Của Sự Phản Bội: Anastasie và Delphine không hoàn toàn là những kẻ vô tâm bẩm sinh, nhưng họ là nạn nhân của môi trường xã hội mà cha chúng đã đẩy chúng vào. Họ buộc phải tuân theo luật chơi: để giữ địa vị, họ phải xa lánh người cha nghèo khó. Sự xuất hiện của người cha buôn bún có thể làm hủy hoại hình ảnh giả tạo của họ trong giới quý tộc. “Lão yêu cả những cái xấu mà các cô con gái làm với lão” là câu tóm tắt đầy chua chát về bi kịch của lão: tình yêu của lão đã tạo ra chính những kẻ ruồng bỏ lão.

2.3. Khát Vọng Và Sự Tha Hóa Của Thế Hệ Trẻ: Rastignac

Nhân vật Eugène de Rastignac là trung tâm của tác phẩm, đại diện cho thế hệ trẻ đầy tham vọng. Anh là “sự giao thoa” giữa hai thế giới: sự nghèo khó, đạo đức trong sáng của tỉnh lẻ và sự giàu có, thối nát của Paris.

• Sự Giằng Xé Nội Tâm: Hành trình của Rastignac là một bài kiểm tra đạo đức. Sự “tò mò” và “tham vọng” của anh đã đưa anh đến ngưỡng cửa của tội ác (với lời đề nghị của Vautrin). Việc anh chứng kiến bi kịch của Goriot đã tạo ra một sự “rung cảm thiêng liêng” trong “một trái tim trong trắng”, giúp anh giữ được nhân tính cuối cùng khi chăm sóc Goriot.
• Sự Lựa Chọn Nghiệt Ngã: Cuối cùng, sau khi chứng kiến cái chết của Goriot và sự lạnh lùng của xã hội, Rastignac quyết định dấn thân. Lời thách thức gửi tới Paris sau tang lễ không phải là lời thách thức chống lại sự thối nát, mà là lời thách thức gia nhập và chiến thắng trong cuộc chơi của sự thối nát đó. Balzac cho thấy sự sống sót trong xã hội này đòi hỏi một sự hy sinh về đạo đức, một sự thỏa hiệp không thể tránh khỏi. Rastignac đã không chọn con đường của Goriot (tình yêu mù quáng) hay Vautrin (tội ác trắng trợn), mà chọn con đường “văn minh hơn” (thủ đoạn tinh vi) để tiến thân, và đó là sự tha hóa tinh vi nhất.

2.4. Chủ Nghĩa Tiền Bạc Lên Ngôi (Le Règne de l’Argent)

Lão Goriot là một minh họa hoàn hảo cho triết lý của Balzac: tiền bạc là Thượng Đế mới của xã hội tư sản.

• Hôn Nhân Là Giao Dịch: Mối quan hệ giữa các con gái Goriot và chồng của họ hoàn toàn dựa trên tiền bạc và địa vị. Bá Tước de Restaud chấp nhận Anastasie vì của hồi môn của cô, không phải vì tình yêu. Tình yêu chỉ là một thứ “hảo huyền” hiếm hoi.
• Giá Trị Con Người Bị Đánh Đồng: Goriot, người từng là một nhà buôn có tiếng, bị coi là “một thằng điên” và bị đối xử như một tên ăn mày ngay trong nhà trọ của mình, chỉ vì ông đã cạn tiền. Sự giàu có ban đầu của ông khiến bà Vauqueur và những người khác ngưỡng mộ, nhưng sự nghèo khó sau đó lại khiến ông bị khinh bỉ. Xã hội chỉ nhìn vào “thực tế” của đồng tiền, còn sự nhân ái hay tình cảm đều là “thứ thoảng qua”.

2.5. Tầm Vóc Và Ảnh Hưởng Vượt Thời Gian

Giá trị của Lão Goriot không chỉ nằm ở việc nó là một tiểu thuyết hiện thực xuất sắc mà còn ở tính dự báo và tầm vóc nhân loại của nó.

• Sự Đau Khổ Phổ Quát: Dù Balzac tập trung vào bối cảnh Paris, bi kịch của “nỗi đau khổ của nhân loại” trong tác phẩm này là phổ quát. Câu chuyện về một người cha bị ruồng bỏ bởi những đứa con vô ơn đã vượt qua ranh giới quốc gia và thời đại để trở thành một hình mẫu bi kịch cổ điển (như Vua Lear). Tác phẩm cảnh báo về sự hủy hoại của chủ nghĩa cá nhân cực đoan và sự suy tàn của giá trị gia đình khi vật chất lên ngôi.
• Văn Phong Và Kết Cấu: Balzac sử dụng một văn phong vừa mạnh mẽ, vừa chi tiết, tạo ra một cảm xúc sâu sắc cho độc giả. Ông muốn độc giả cảm nhận “lòng mình xót xa, còn trên khóe mắt thì lệ rơi lã chã”. Điều này chứng tỏ Balzac đã thành công trong việc biến một câu chuyện tưởng chừng “tủn mủn và mang đậm sắc thái riêng biệt của địa phương” thành một bản án công khai, khiến bất cứ ai đọc xong cũng phải tự hỏi về vai trò của mình trong xã hội.

Kết Luận

Lão Goriot là một trong những cột mốc không thể phủ nhận của văn học thế giới. Honoré de Balzac đã không chỉ viết một cuốn tiểu thuyết; ông đã tạo ra một “tác phẩm kiến trúc xã hội” mang tính phê phán sâu sắc.

Qua cuộc đời bi thảm của Lão Goriot, Balzac đã vẽ nên một bức tranh chân thực về sự xuống cấp của đạo đức trong một xã hội bị thống trị bởi sự tham vọng và tiền bạc. Lão Goriot chết không phải vì bệnh tật, mà vì tình yêu không được đền đáp và vì sự lạnh lùng của một xã hội đang tôn thờ những giá trị vật chất phù phiếm.

Sự hy sinh của Goriot trở thành một lời cảnh tỉnh bi thảm. Tác phẩm truyền tải thông điệp rằng, khi xã hội mất đi khả năng cảm thông và lòng nhân ái , khi “sự dửng dưng” trở thành chuẩn mực, thì “thảm kịch” sẽ là kết quả tất yếu. Lão Goriot vẫn giữ nguyên giá trị rúng động của nó, nhắc nhở chúng ta về ý nghĩa đích thực của tình người và những giới hạn của lòng tham không đáy.