Bên dưới đây mình có spoil trước 1 phần nội dung của cuốn sách với mục tiêu là để bạn tham khảo và tìm hiểu trước về nội dung của cuốn sách. Để xem được toàn bộ nội dung của cuốn sách này thì bạn hãy nhấn vào nút “Tải sách PDF ngay” ở bên trên để tải được cuốn sách bản full có tiếng Việt hoàn toàn MIỄN PHÍ nhé!
Lời mở đầu
“Phúc lành của Đất” (Markens Grøde) là đỉnh cao trong sự nghiệp sáng tác của đại văn hào Na Uy Knut Hamsun (1859-1952), và cũng chính là tác phẩm mang về cho ông giải Nobel Văn học năm 1920. Tác phẩm này không chỉ là một thiên sử thi về lao động, mà còn là một bản tuyên ngôn sâu sắc về giá trị vĩnh cửu của đất đai, một lời ca ngợi cuộc sống điền viên mộc mạc và sự phản kháng lại làn sóng văn minh đô thị hóa đang xâm lấn. Với hơn hai nghìn từ, bài viết này sẽ đi sâu tóm tắt chi tiết cốt truyện, phân tích các chủ đề lớn, và trình bày cảm nhận cá nhân về vẻ đẹp “sức mạnh kinh thánh” (như nhận định của NXB Penguin) toát ra từ tác phẩm.
1. Giới thiệu Tổng quan về Tác phẩm và Tác giả
Knut Hamsun, một nhà văn xuất thân từ gia đình nông dân nghèo, đã trải qua một tuổi trẻ phiêu bạt, làm đủ mọi nghề, kể cả hai lần sang Mỹ. Những trải nghiệm của ông đã hun đúc nên một triết lý văn chương đầy mâu thuẫn: ca ngợi chủ nghĩa cá nhân và sự bất an trong các tác phẩm đầu tay (Đói – Hunger), nhưng lại tìm thấy sự cứu rỗi và giá trị cốt lõi trong chủ nghĩa điền viên cổ sơ ở “Phúc lành của Đất.”
Tác phẩm này được viết vào năm 1917, giữa lúc Châu Âu đang chìm trong Thế chiến thứ Nhất, bối cảnh một thế giới hỗn loạn, đầy rẫy tư tưởng phi lý và bi quan. Hamsun đã chọn cách quay lưng lại với sự phức tạp của đô thị, của trí thức, để vẽ nên một bức tranh đối lập: sự điềm nhiên, sức sống bền bỉ và vẻ đẹp nghiêm trang của cuộc sống nông nghiệp. “Phúc lành của Đất” là một câu chuyện giản dị nhưng mang tính phổ quát, như lời phát biểu của Viện Hàn Lâm Thụy Điển khi trao giải: “Những ai muốn tìm trong văn học sự mô tả chân thật hiện thực đều tìm thấy trong Phúc lành của đất câu chuyện về cuộc đời của mỗi một con người, dù anh ta ở nơi đâu, lao động ở nơi đâu.”
Nhan đề gốc Markens Grøde (Sự sinh trưởng của đất) đã nói lên chủ đề trung tâm: Đất đai là cội nguồn của mọi thứ, là nơi con người tìm thấy quyền năng, những giấc mơ, tình yêu và niềm tin. Nó đối lập với sự phù phiếm, nông cạn và tha hóa của lối sống đô thị và chủ nghĩa tư bản hiện đại. Tác phẩm là một kiệt tác của sự điềm tĩnh lạ thường, chậm rãi và liên tục, hệt như quá trình sinh trưởng của đất.
2. Tóm tắt Nội dung Chi tiết: Giai đoạn Lập nghiệp
Câu chuyện mở ra với hình ảnh một người đàn ông cô độc, Isak, đặt chân đến một vùng đất hoang vu, hẻo lánh của Na Uy. Anh là hiện thân của người khai hoang nguyên thủy, một con người của lao động thuần túy. Hamsun khắc họa Isak không có xuất thân, không có lịch sử, anh xuất hiện như “một hồn ma xuất hiện từ quá khứ để chỉ ra tương lai, một con người từ những ngày tháng nguyên sơ nhất của việc canh tác vun trồng.”. Anh không cần sự giúp đỡ hay công cụ hiện đại, chỉ cần chiếc cuốc và ý chí. Anh im lặng, cần mẫn đốn cây, phát quang, dựng căn nhà gỗ đầu tiên bằng chính đôi tay thô ráp của mình. Mảnh đất hoang này, về sau được biết đến với cái tên Sellanraa (nghĩa là “Ánh nắng tốt”), chính là trung tâm vũ trụ của anh.
Sau một thời gian sống cô độc, Isak cảm thấy cần một người bạn đời. Anh tìm thấy Inger, một phụ nữ thô kệch, to cao, với đôi bàn tay to khỏe. Chi tiết này quan trọng: Inger không phải là một cô gái đẹp đẽ hay duyên dáng theo tiêu chuẩn đô thị; nàng là một người có thể cùng anh lao động, một người “từ những vùng hẻo lánh”. Inger có một dị tật bẩm sinh: sứt môi. Sự kết hợp giữa Isak và Inger là sự kết hợp của hai linh hồn thô mộc, hòa hợp với thiên nhiên. Họ chung sống, cùng nhau tạo ra của cải.
Cuộc sống của họ tuân theo nhịp điệu của đất trời: mùa xuân gieo hạt, mùa hè chăm sóc, mùa thu thu hoạch, mùa đông nghỉ ngơi. Của cải lớn nhất của họ là những đứa con: Eleseus và Sivert. Họ sống trong sự đơn giản, gần gũi với Thượng đế, kính trọng tự nhiên. Sự “văn minh” đầu tiên du nhập vào cuộc sống của họ là khi Inger sắm lược, vải sợi và quần áo mới—những thứ dần đưa họ ra khỏi sự nguyên thủy.
Tuy nhiên, bi kịch ập đến khi Inger sinh đứa con thứ ba. Đứa trẻ này cũng bị tật sứt môi như mẹ, và trong một cơn quẫn trí, lo sợ con mình sẽ phải chịu đựng sự khinh miệt của xã hội, Inger đã ra tay giết chết đứa bé. Đây là một hành động tàn khốc, nhưng phản ánh sự sợ hãi của con người nguyên thủy trước sự khắc nghiệt của số phận và định kiến. Inger bị bắt đi, phải chịu bản án 8 năm ngồi tù.
Trong lúc Inger vắng mặt, Isak tiếp tục lao động miệt mài. Anh chấp nhận bi kịch như một phần của cuộc sống, một thử thách mà đất đai vẫn tiếp tục nuôi dưỡng anh vượt qua. Anh nuôi nấng hai con trai (sau đó là một cô con gái nữa tên Leopoldina) bằng chính sức mạnh bền bỉ của mình. Sự vắng mặt của Inger không làm trang trại Sellanraa sụp đổ, mà ngược lại, sự cần cù của Isak làm cho mảnh đất càng thêm màu mỡ.
3. Tóm tắt Nội dung Chi tiết: Giai đoạn Phát triển và Biến cố
Khi Inger trở về sau thời gian thụ án, nàng không còn là Inger của những ngày hoang dã. Nàng mang theo những dấu vết của “văn minh” và “thế giới bên ngoài” từ nhà tù: quần áo đẹp hơn, hiểu biết về luật lệ và xã hội. Sự trở về này đánh dấu sự chuyển mình của Sellanraa từ một nơi trú ẩn biệt lập thành một trang trại thịnh vượng, và đồng thời, mở cửa cho sự xâm nhập của thế giới hiện đại.
Các nhân vật bên ngoài bắt đầu xuất hiện, đóng vai trò kết nối Sellanraa với xã hội:
- Geissler: Một người đàn ông đầy bí ẩn, mờ ám nhưng có lòng tốt và trí tuệ. Ông ta đóng vai trò như một vị thần hộ mệnh. Geissler chính là người đầu tiên nhận thấy tiềm năng của vùng đất, đặc biệt là sự tồn tại của một mỏ đồng trên khu đất của Isak. Chính Geissler đã sắp xếp các thủ tục giấy tờ để Isak bán lại quyền khai thác mỏ.
- Aksel Strøm: Người hàng xóm đầu tiên, sau đó là vợ anh ta, Barbro. Họ đến lập nghiệp gần đó. Cuộc sống của họ tuy cũng là điền viên nhưng lại bị chi phối bởi những ham muốn và sự phức tạp về mặt đạo đức và xã hội nhiều hơn Isak. Mối quan hệ giữa Aksel và Barbro cũng gặp trắc trở khi Aksel không yêu Barbro một cách thuần khiết như đất, anh chỉ cần cô như một người giúp việc.
Gia đình Isak ngày càng giàu có nhờ bán được mỏ đồng, theo đúng chi tiết được nhắc đến trong file: “Không, bây giờ anh không còn lại gì từ khoản tiền bán cái mỏ đồng – số tiền đó đã tan biến vào không khí.”. Mặc dù tiền bạc đến, Isak vẫn giữ nguyên bản chất của mình. Anh không dùng tiền để mua sự xa hoa, mà dùng nó để mở rộng và cải tạo trang trại, mua thêm đất, xây dựng thêm nhà cửa. Đối với anh, của cải thực sự phải là thứ “sinh trưởng từ đất” chứ không phải tiền mặt phù du.
Thế hệ con cái bắt đầu phân hóa:
- Eleseus là người con trai bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi văn minh đô thị. Anh không thích lao động đồng áng, thích ăn diện, khao khát thoát ly khỏi Sellanraa để tìm kiếm một công việc “có địa vị” ở thành phố (làm việc tại một cửa hàng, sau đó là bưu điện). Anh đại diện cho sự mất gốc, sự xa rời khỏi “phúc lành của đất.”
- Sivert lại là một người hoàn toàn khác. Anh giống cha mình, mạnh mẽ, cần cù, gắn bó với đất đai. Anh học nghề nông từ cha, đại diện cho sự tiếp nối của truyền thống điền viên, chính là người được nhắc đến ở cuối tác phẩm: “Sivert vừa ra tới để bừa đất; sau đó là cái trục lăn…”.
4. Tóm tắt Nội dung Chi tiết: Giai đoạn Đón nhận Văn minh và Kết thúc
Sự cám dỗ của văn minh đô thị lên đến đỉnh điểm khi dự án khai thác mỏ đồng bắt đầu hoạt động. Tiền bạc đổ vào vùng đất hoang, những người thợ mỏ và các nhà đầu tư kéo đến. Thị trấn nhỏ trở nên nhộn nhịp, nhưng cũng hỗn loạn và đầy rẫy tệ nạn. Sự yên bình của Sellanraa bị đe dọa bởi tiếng ồn, sự xáo trộn xã hội và sự xuất hiện của những kẻ cơ hội.
Eleseus thất bại trong việc tìm kiếm vị trí của mình trong thế giới hiện đại, anh mắc nợ, bị lừa dối và cuối cùng phải trở về Sellanraa trong sự hổ thẹn, chỉ để lại cái chết đầy bi kịch sau một thời gian ngắn. Cái chết của Eleseus là lời cảnh báo đanh thép của Hamsun về sự phù phiếm và hủy hoại của lối sống phi nông nghiệp.
Đúng như dự đoán của Isak, sự giàu có nhanh chóng và dễ dàng từ mỏ đồng không kéo dài. Công việc khai thác bị đình chỉ, những ngọn đồi lại trở nên “chết lặng và bị bỏ hoang.”. Những kẻ đến tìm kiếm sự giàu sang tức thời đều bỏ đi, để lại một mớ hỗn độn và sự vỡ mộng. Khoản tiền mà Isak bán mỏ đồng cũng “tan biến vào không khí” vì anh đã không biết cách giữ tiền hay đầu tư vào các thứ tài sản đô thị.
Tuy nhiên, trong sự hỗn loạn và thất bại của “văn minh,” Sellanraa vẫn đứng vững. Vùng đất Almening vẫn còn đó, và mười mảnh đất mới đã mọc lên, “ra hiệu cho thêm một trăm mảnh nữa.”.
Kết thúc của tác phẩm là một hình ảnh mang tính biểu tượng, tái khẳng định triết lý cốt lõi của Isak. Anh vẫn ở đó, tóc rậm rì, râu tóc xum xuê, “một kẻ cần lao không hề ngơi nghỉ,” đang gieo lúa. Ánh nắng ban chiều chiếu vào những hạt lúa “tỏa ra thành hình rẻ quạt từ bàn tay của anh và rơi xuống mặt đất như những giọt vàng.” Sivert, con trai anh, đang bừa đất theo sau. Đây là một kết thúc mang tính chu kỳ và vĩnh cửu.
Isak đã mất tiền, mất Eleseus, nhưng anh vẫn còn đất, và đất đai vẫn tiếp tục mang đến phúc lành cho những kẻ trung thành với nó. Cuộc sống của Isak không bị phụ thuộc vào “nghệ thuật, báo chí, xa xỉ phẩm, chính trị,” mà chỉ vào “sự sinh trưởng của đất… là cội nguồn của mọi thứ.”.
5. Phân tích Các Chủ đề Lớn và Giá trị Nghệ thuật
5.1. Chủ nghĩa Điền viên và Phản kháng Văn minh
Chủ đề xuyên suốt tác phẩm là sự ca ngợi cuộc sống đồng áng (Agrarianism) và sự hoài nghi sâu sắc đối với văn minh đô thị. Hamsun xem cuộc sống gắn bó với đất đai là hình thức tồn tại thuần khiết và chân thật nhất của con người. Isak, nhân vật chính, là hiện thân của lý tưởng này: anh làm việc trực tiếp, gieo trồng và gặt hái, không cần trung gian. Phúc lành của anh không phải là tiền bạc mà là sự sinh sôi của đất đai, của gia súc và của gia đình.
Ngược lại, văn minh được miêu tả như một thứ chất độc: nó mang lại sự phù phiếm, sự xa cách (như việc Eleseus quên đi công việc đồng áng), và sự hủy hoại (như dự án khai thác mỏ đồng, để lại đồi núi “chết lặng và bị bỏ hoang”). Hamsun khẳng định rằng, trong khi tài sản vật chất và tiền bạc “tan biến vào không khí,” thì đất đai vẫn còn đó, là “phúc lành” duy nhất bền vững.
5.2. Sự Phân hóa Giữa Các Thế hệ
Sự khác biệt giữa Eleseus và Sivert là một phép ẩn dụ cho sự giằng xé giữa truyền thống và hiện đại. Eleseus khao khát thoát khỏi Sellanraa, tìm kiếm danh vọng và sự giàu có dễ dàng, nhưng cuối cùng anh thất bại vì thiếu sự kết nối căn bản với lao động thực tế. Sivert, người ở lại và tiếp nối công việc của cha, chính là niềm hy vọng, là sự bảo đảm cho vòng đời tiếp diễn của Sellanraa. Hamsun dường như đang gửi một thông điệp thế hệ: sự kế thừa giá trị lao động chân chính mới là con đường dẫn đến sự sinh tồn đích thực.
5.3. Vai trò của Đất đai như một Nhân vật
Đất đai trong “Phúc lành của Đất” không chỉ là bối cảnh mà còn là một nhân vật chính, một “đấng chứng nhân” theo dõi số phận con người. Nó là nguồn sống, là thử thách, và là nơi an ủi. Đất ban thưởng cho Isak vì sự trung thành của anh, nhưng cũng im lặng chứng kiến bi kịch của Inger. Sự điềm tĩnh của đất đối lập hoàn toàn với sự xáo động trong tâm hồn con người và những biến cố xã hội. Sự sinh trưởng của đất là một quá trình chậm rãi và liên tục, phản ánh vẻ đẹp của sự bình thản và bền bỉ trong cuộc sống.
5.4. Giá trị Nghệ thuật và Phong cách Kể chuyện
Văn phong của Hamsun trong tác phẩm này được đánh giá là “trong sáng,” “gây bất ngờ,” và có “sức mạnh kinh thánh.” Ông sử dụng lối kể chuyện toàn tri, chậm rãi, nhưng lại đi sâu vào mô tả cảm xúc và hành vi con người trong mối tương quan với thiên nhiên.
Tác phẩm được chia thành các chương ngắn, lặp lại các mô tả về lao động và thiên nhiên, tạo ra nhịp điệu tự nhiên, không vội vã. Hamsun không tuyệt đối hóa các cá tính mà chú trọng vào “sự hòa quyện” giữa con người và môi trường xung quanh. Ngôn ngữ của ông giàu chất thơ, đặc biệt trong các đoạn tả cảnh về rừng hoang, về những tia nắng chiếu lên hạt lúa vàng, tạo nên một bản anh hùng ca mộc mạc và giản dị về cuộc sống.
6. Cảm nhận Cá nhân về “Phúc lành của Đất”
Đọc “Phúc lành của Đất” là một trải nghiệm chậm rãi, đòi hỏi sự kiên nhẫn, nhưng cũng mang lại sự thanh lọc sâu sắc. Giữa một thế giới văn học đang chạy theo chủ nghĩa hiện đại, phân tích tâm lý phức tạp, Hamsun đưa người đọc trở về với cốt lõi, với “cái mộc mạc giản đơn.”
1. Sự tôn vinh Lao động và Sự Tự túc: Cảm nhận mạnh mẽ nhất khi đọc là sự ngưỡng mộ dành cho nhân vật Isak. Anh không nói nhiều, không có học vấn, nhưng anh là một triết gia của sự tồn tại. Anh không bị bối rối bởi những ý nghĩ lớn lao mà anh không thể có, mà chỉ tập trung vào một điều duy nhất: sự sinh trưởng của đất. Câu chuyện về Isak khiến người đọc phải suy ngẫm về giá trị đích thực của lao động. Lao động của anh không phải là một phương tiện để đạt được mục đích (như tiền bạc), mà là một mục đích tự thân, mang lại sự thỏa mãn và ý nghĩa. Trong cuộc sống hiện đại, khi mọi thứ đều bị trung gian hóa và trở nên ảo, sự trực tiếp, vật chất của việc vun trồng đất đai mang lại một cảm giác an toàn và chân thật đáng khao khát.
2. Triết lý về Tính chu kỳ và Vĩnh cửu: Tác phẩm mang đến một cái nhìn an ủi về sự vĩnh cửu của tự nhiên. Dù Inger phạm tội, Eleseus lạc lối, mỏ đồng đóng cửa, nhưng chu kỳ gieo trồng vẫn tiếp diễn. Bi kịch con người (như vụ án của Inger) chỉ là những vết thương nhỏ trên thân cây vĩ đại của sự sống. Sự kiên nhẫn và bền bỉ của Isak trước mọi biến cố là biểu tượng của tinh thần con người gắn bó với đất mẹ, không bao giờ ngừng hy vọng vào sự tái sinh của mùa xuân. Hình ảnh Isak gieo lúa cuối cùng, với những hạt lúa “rơi xuống mặt đất như những giọt vàng” là một trong những cảnh tượng giàu chất thơ và triết lý nhất trong văn học thế kỷ 20.
3. Sự cô độc và Nỗi sợ Văn minh: Mặc dù Hamsun ca ngợi cuộc sống điền viên, nhưng ông không lãng mạn hóa sự nghèo khó hay sự cô độc. Sự cô độc của Isak ban đầu là một sự lựa chọn, nhưng sau này, sự xa rời của Eleseus và những rắc rối pháp lý từ bên ngoài cho thấy thế giới bên ngoài luôn “áp đặt các luật lệ của mình lên trật tự tự nhiên của gia đình.”. Sự e ngại của Isak đối với “văn minh” không phải là sự ngu dốt, mà là sự trực giác nhận ra những mối nguy hiểm của nó: sự tham lam, sự phù phiếm, và sự tha hóa tinh thần.
4. Vẻ đẹp Thô mộc của Ngôn ngữ: Cảm nhận cuối cùng là về giọng văn. Tác phẩm được viết một cách bình thản, không có cao trào kịch tính nhân tạo. Mọi chi tiết đều diễn ra chậm rãi, nhưng mỗi bước đi, mỗi nhát cuốc của Isak đều mang một sức nặng triết học. Hamsun không chỉ mô tả sự kiện, mà còn truyền tải cảm giác mệt mỏi, chân thật của lao động, đến mức người đọc có thể cảm thấy “mệt thay dù tôi không phải Isak, nhưng anh ấy làm việc và tôi cảm nhận sự mệt mỏi từ đó.”. Đây là một sự đồng cảm hiếm có, chứng minh tài năng bậc thầy của Hamsun trong việc khắc họa hành vi của con người và môi trường xung quanh.
Tóm lại, “Phúc lành của Đất” không chỉ là một cuốn tiểu thuyết; nó là một bài thánh ca cho cuộc sống tự túc, một lời nhắc nhở rằng hạnh phúc không nằm ở những thành tựu vĩ đại, phù du, mà nằm trong những hành động lặp đi lặp lại, nhỏ bé, nhưng cần cù và chân thành trên mảnh đất mình đang sống. Tác phẩm vạch trần ảo vọng của sự giàu có nhanh chóng và khẳng định rằng, sau tất cả những biến cố, chỉ có sự sinh trưởng của đất đai mới là nguồn phúc lành vĩnh cửu. Đó là lý do tại sao, dù đã hơn một thế kỷ trôi qua, cuốn sách này vẫn còn nguyên giá trị và sức lay động lòng người.