Tải FREE sách Mattia Pascal Quá Cố PDF có tiếng Việt

MATTIA PASCAL QUÁ CỐ: BI KỊCH VĨ ĐẠI CỦA CÁI TÔI THỪA THÃI

Lời Mở Đầu

Mattia Pascal Quá Cố (Il fu Mattia Pascal), xuất bản lần đầu năm 1904, là một trong những tác phẩm tiêu biểu và nổi tiếng nhất của nhà văn, nhà viết kịch người Ý Luigi Pirandello. Tác giả Pirandello đã được trao Giải Nobel Văn chương vào năm 1934, chủ yếu nhờ vào khả năng của ông trong việc khám phá chiều sâu tâm lý và sự phức tạp của bản sắc cá nhân. Cuốn tiểu thuyết này là một nghiên cứu triết học sâu sắc dưới vỏ bọc của một câu chuyện bi hài, đặt ra những câu hỏi nền tảng về bản chất của danh tính, sự tự do, và những ràng buộc xã hội mà con người phải gánh chịu.

Mattia Pascal, nhân vật chính, là một người đàn ông bình thường, bị mắc kẹt trong một cuộc sống hôn nhân và gia đình đầy ngột ngạt ở thị trấn nhỏ Miragno. Bi kịch của anh không phải là một sự kiện ngoại lai mà là sự bế tắc nội tại, một “nỗi thống khổ tột cùng” khi anh nhận ra mình chỉ là một cái tên vô nghĩa trong một thế giới đầy những quy tắc cứng nhắc. Cốt truyện xoay quanh việc Mattia, nhờ một sự nhầm lẫn định mệnh (một xác chết vô danh bị nhận nhầm là anh), có cơ hội để chết đi và tái sinh dưới một cái tên mới, Adriano Meis.

Tuy nhiên, cuộc đời mới này không mang lại sự tự do tuyệt đối như anh mong đợi. Thay vì là một người tự do, Adriano Meis lại là một cái bóng không có giấy tờ, không có lịch sử, và quan trọng nhất là không có khả năng kết nối thực sự với thế giới. Pirandello đã sử dụng hành trình của Mattia/Adriano để mổ xẻ mâu thuẫn giữa cái tôi cá nhân (nội tâm, cảm xúc) và cái tôi xã hội (vai trò, danh tính pháp lý), khẳng định một cách đau đớn rằng “cuộc sống là bất khả” khi con người nằm ngoài “luật lệ và những tiểu tiết kia”. Mattia Pascal Quá Cố là một tác phẩm hiện sinh tiên phong, một bản cáo trạng hài hước nhưng chua chát về những chiếc mặt nạ mà chúng ta buộc phải đeo để tồn tại trong xã hội.

---

1. Tóm Tắt Nội Dung Chính: Hành Trình Của Cái Tôi Bị Phủ Nhận

Câu chuyện của Mattia Pascal Quá Cố diễn ra qua hai giai đoạn chính trong cuộc đời nhân vật, được đóng khung bởi sự khởi đầu và kết thúc trong vai trò “Thủ thư” (người quản lý thư viện) ở Miragno.

1.1. Cuộc Đời Khốn Khổ Của Mattia Pascal

Mattia Pascal là một thanh niên thông minh nhưng vô dụng, sống cuộc đời lãng phí tài sản thừa kế trong một thị trấn nhỏ. Sau cái chết của mẹ và những quyết định sai lầm, anh kết hôn với Romilda Pescatore do bị lừa dối, và ngay lập tức rơi vào sự áp đặt và sỉ nhục từ người mẹ vợ là Bà Scholastica.

• Bế tắc Gia Đình: Cuộc hôn nhân của Mattia là một thảm họa. Anh không yêu vợ, và Romilda, dưới sự điều khiển của mẹ, liên tục gây áp lực và làm cho cuộc sống của anh trở nên ngột ngạt. Sau khi con trai và con gái sinh đôi qua đời, Mattia càng thêm tuyệt vọng.
• Vị Trí Xã Hội Thấp Kém: Để kiếm sống, Mattia miễn cưỡng chấp nhận công việc Thủ thư tại thư viện của thị trấn. Công việc này, trong một thư viện ít người lui tới, càng làm nổi bật sự tầm thường và vô nghĩa của cuộc đời anh. Anh tự thấy mình là một người thừa thãi cả trong nhà và ngoài xã hội.
• Chạy Trốn Tinh Thần: Mattia quyết định chạy trốn. Anh đi đến Nice, rồi đến Monte Carlo, nơi anh bất ngờ trúng một số tiền lớn trong sòng bạc. Đây là bước ngoặt tài chính và tinh thần, mang lại hy vọng về một sự khởi đầu mới.

1.2. Cái Chết Giả và Sự Tái Sinh

Khi Mattia đang trên đường trở về Miragno để đối diện với gia đình, anh đọc được một mẩu tin trên báo: xác một người đàn ông bị nhận nhầm là Mattia Pascal đã được tìm thấy và chôn cất.

• Sự Nhầm Lẫn Định Mệnh: Xác chết là của một người đàn ông vô danh đã tự sát trong một khu vực được gọi là “Lồng gà” (Molino della Stia). Người vợ và mẹ vợ đã “nhận dạng” xác chết đó là Mattia, một sự “giải thoát” cho họ và là một món quà bất ngờ cho chính Mattia.
• Sự Thanh Tẩy: Đối với Mattia, cái chết giả này là một nghi thức thanh tẩy khỏi cuộc sống cũ. Anh đã “chết” đi tất cả những vai trò xã hội mà anh ghét bỏ: người chồng thất bại, người cha đau khổ, và người thủ thư tẻ nhạt. Anh hoàn toàn tự do.
• Tái Sinh Dưới Tên Mới: Mattia quyết định tận hưởng sự tự do này bằng cách tạo ra một danh tính hoàn toàn mới: Adriano Meis. Anh đổi ngoại hình (cạo râu, đổi kiểu tóc) và bắt đầu một cuộc đời vô danh, không bị ràng buộc.

1.3. Bi Kịch Của Adriano Meis – Tự Do Trong Bất Khả

Cuộc đời của Adriano Meis ban đầu là sự phấn khích, nhưng nhanh chóng trở thành một nhà tù mới của sự bất khả thi.

• Sự Thiếu Vắng Pháp Lý: Adriano Meis không tồn tại về mặt pháp lý. Anh không thể sở hữu tài sản, không thể gửi tiền vào ngân hàng, không thể kết hôn, và thậm chí không thể báo cảnh sát khi bị trộm cắp. Sự tự do của anh là rỗng tuếch. Anh nhận ra rằng “luật lệ và những tiểu tiết” xã hội là những thứ cần thiết, và khi nằm ngoài chúng, “cuộc sống là bất khả”.
• Tình Yêu Không Thể Chạm Tới: Tại Rome, Adriano sống trong một căn nhà trọ và yêu Adriana, một cô gái hiền lành. Tình yêu này càng làm nổi bật bi kịch của anh: anh không thể cưới cô vì không có giấy tờ tùy thân, không thể có một cuộc sống bình thường vì không có danh tính hợp pháp.
• Bị Từ Chối Bởi Chính Mình: Cuối cùng, Adriano Meis nhận ra rằng anh đã thay thế một nhà tù cũ (gia đình) bằng một nhà tù mới (sự vô danh). Anh không phải là Mattia Pascal, nhưng anh cũng không phải là Adriano Meis. Anh là người không tên, không vai trò, một hồn ma sống giữa thế gian. Chính Adriano Meis đã nói lên nỗi thống khổ này: “Vợ tôi là vợ của Pomino, và chính tôi cũng chẳng biết rõ mình là ai”. (Pomino là bạn thân của Mattia).

1.4. Sự Kết Thúc: Mattia Pascal Quá Cố

Sau hai năm sống như một bóng ma, Mattia quyết định giết Adriano Meis. Anh dàn dựng một vụ tự sát giả cho Adriano, để lại quần áo và một lá thư tuyệt mệnh.

• Sự Trở Về: Mattia trở lại Miragno, nhưng sự trở về này không hề mang tính khải hoàn. Anh phát hiện ra rằng cuộc sống vẫn tiếp diễn mà không có anh. Vợ anh, Romilda, đã kết hôn với người bạn thân là Pomino, và họ có một đứa con gái nhỏ.
• “Mattia Pascal Quá Cố”: Anh cố gắng đòi lại danh tính của mình, nhưng mọi người đều coi anh là kẻ điên rồ hoặc người chết sống lại. Anh không còn chỗ đứng trong cuộc đời cũ. Anh đã mất đi cả hai danh tính.
• Chấp Nhận Số Phận: Cuối cùng, Mattia chấp nhận số phận. Anh trở lại làm Thủ thư và sống như một người ngoài cuộc, một “Mattia Pascal Quá Cố” thực sự. Anh thường xuyên đến thăm nấm mồ của chính mình tại nghĩa trang Miragno, nơi có tấm bia khắc lời thương cảm của đồng hương:NẠN NHÂN CỦA SỐ PHẬN NGHIỆT NGÃ MATTIA PASCAL THỦ THƯ TRÁI TIM KHOÁNG ĐẠT TÂM HỒN RỘNG MỞ NƠI ĐÂY ANH YÊN NGHỈ VỚI LÒNG THƯƠNG CẢM CỦA NHỮNG NGƯỜI ĐỒNG HƯƠNG ĐỒNG LẬP MỘ

---

2. Phân Tích Chủ Đề Tư Tưởng và Giá Trị Nghệ Thuật

Mattia Pascal Quá Cố không chỉ là một câu chuyện độc đáo mà còn là một tác phẩm triết học sắc bén, thể hiện rõ tư tưởng của Pirandello về chủ nghĩa hiện sinh và tính tương đối của thực tại.

2.1. Khủng Hoảng Nhận Dạng: “Cái Tên Chẳng Có Nghĩa Lý Gì Mấy”

Chủ đề trung tâm của tác phẩm là bản sắc cá nhân (Identity) và cái mặt nạ (Mask) mà xã hội áp đặt lên chúng ta.

• Danh Tính và Vai Trò: Mattia Pascal bị nghiền nát bởi “vai trò” của mình: người chồng vô dụng, người cha đau khổ, thủ thư tẻ nhạt. Anh tin rằng nếu loại bỏ được những vai trò này, anh sẽ tìm thấy “cái tôi” chân thật của mình.
• Sự Vô Nghĩa Của Cái Tên: Ngay từ đầu, Mattia đã nói: “Tên tôi là Mattia Pascal”. Nhưng anh nhanh chóng bổ sung rằng ngay cả với anh, điều đó “chẳng có nghĩa lý gì mấy”. Điều này cho thấy sự đứt gãy giữa danh xưng bên ngoài và bản chất bên trong. Tên gọi chỉ là một nhãn mác xã hội, và khi nhãn mác đó không còn ý nghĩa hay không còn phù hợp với con người bên trong, nó gây ra “nỗi thống khổ tột cùng”.
• Sự Khác Biệt Giữa Being và Existence: Mattia muốn trở thành Adriano Meis (một người tự do, thuần khiết Being), nhưng anh phát hiện ra rằng Existence (sự tồn tại) chỉ có thể được hiện thực hóa thông qua luật lệ, thủ tục, và sự chấp nhận của người khác.

2.2. Sự Bất Khả Của Tự Do Tuyệt Đối

Pirandello đã đưa ra một lập luận mạnh mẽ và mang tính triết học: tự do tuyệt đối là không thể.

• Ràng Buộc Xã Hội: Lời khuyên của “ông” (có thể là một linh mục hoặc người bạn) ở cuối truyện là điểm nhấn triết học: “khi nằm ngoài luật lệ và những tiểu tiết kia… cuộc sống là bất khả”.
  • “Luật lệ” ở đây là những quy tắc pháp lý và xã hội (giấy khai sinh, giấy tờ tùy thân, quyền sở hữu).
  • “Những tiểu tiết” là những thói quen, những định kiến, những vai trò nhỏ nhặt tạo nên mạng lưới xã hội.
• Cái Lưới Vô Hình: Adriano Meis, người không bị ràng buộc bởi bất cứ luật lệ nào, cũng không thể thực hiện bất cứ hành động có ý nghĩa nào. Anh là “không ai cả” và vì thế, anh không thể làm “bất cứ điều gì” ngoài việc quan sát. Anh không thể cưới Adriana, không thể tố cáo kẻ trộm, không thể tạo ra một cuộc sống thực sự. Tự do của anh là sự cô lập.
• Hai Nhà Tù: Mattia đã trốn thoát khỏi nhà tù của “vai trò xã hội” (Mattia Pascal) để rơi vào nhà tù của “sự vô danh tuyệt đối” (Adriano Meis). Kết cục bi hài là anh quay về và không thể sống cuộc đời của một người chết, nhưng cũng không thể sống cuộc đời của một người sống.

2.3. Hài Kịch Đen và Tính Tương Đối Của Thực Tại

Phong cách tự sự của Pirandello kết hợp giữa bi kịch cá nhân và sự trào lộng (hài kịch đen), làm nổi bật sự phi lý của đời sống.

• Cái Chết Là Lối Thoát Khổ Hạnh: Vụ trúng số và cái chết nhầm lẫn là những sự kiện ngẫu nhiên mang tính hài hước, nhưng hệ quả của chúng lại là bi kịch hiện sinh sâu sắc. Mattia phải trải qua một sự chết hai lần (lần một là chết giả Mattia Pascal, lần hai là tự giết Adriano Meis) để cuối cùng nhận ra rằng anh không thể sống với tư cách là một người đã chết.
• Tính Tương Đối Của Sự Thật: Tác phẩm cho thấy sự thật không phải là tuyệt đối mà là tương đối và xã hội. Mattia Pascal “chết” vì cả thị trấn tin rằng anh đã chết, và anh “sống” nhưng không được công nhận vì cả thị trấn đã xếp chỗ cho anh. Sự thật của riêng anh không quan trọng bằng sự thật công cộng được xác lập qua giấy tờ và lời đồn đại.
• Vị Trí Của Người Kể Chuyện: Mattia Pascal kể lại câu chuyện của mình với một giọng điệu tự trào và mỉa mai, như một nỗ lực cuối cùng để tạo ra ý nghĩa cho một cuộc đời đã bị phủ nhận. Việc anh sống cùng vợ chồng Pomino (người đã lấy vợ anh) và con riêng của họ là đỉnh cao của sự bi hài.

---

3. Cảm Nhận Cá Nhân: Sự Cần Thiết Của Những Ràng Buộc

Mattia Pascal Quá Cố là một cuốn sách ám ảnh bởi vì nó đặt ra câu hỏi mà hầu hết chúng ta đều từng nghĩ đến: “Nếu tôi có thể bắt đầu lại, tôi sẽ làm gì?”. Tuy nhiên, câu trả lời của Pirandello lại lạnh lùng và đau đớn: “Anh sẽ không làm gì cả.”

3.1. Nỗi Thống Khổ Của Việc Tự Nhận Thức

Cảm nhận sâu sắc nhất từ tác phẩm này là sự nhận thức về sự đau đớn của việc tự nhận thức. Mattia không phải là một người xấu, anh chỉ là một người đàn ông quá nhạy cảm để chịu đựng sự tầm thường và sự áp đặt của cuộc đời. Anh cảm thấy “nỗi thống khổ tột cùng” khi nhận ra rằng tên của mình – Mattia Pascal – “chẳng có nghĩa lý gì mấy”.

• Bi kịch của Trí Tuệ: Mattia là nạn nhân của chính ý thức và trí tuệ của mình. Anh có khả năng phân tích cuộc đời và vai trò xã hội của mình một cách sắc sảo, nhưng chính sự sắc sảo đó lại biến mọi hành động của anh thành vô nghĩa. Trong khi những người khác (như Pomino, người đã lấy vợ anh) có thể tìm thấy hạnh phúc trong sự đơn giản và sự tuân thủ các “tiểu tiết” xã hội, Mattia lại không thể.
• Gánh Nặng Của Cái Tôi Tự Chủ: Mong muốn trở thành “cái tôi tự chủ” – một con người hoàn toàn do chính mình định hình, không bị lịch sử hay xã hội ràng buộc – là một mong muốn lãng mạn nhưng không thực tế. Pirandello cho thấy rằng cái tôi không phải là một thực thể cố định và đơn lẻ, mà là một tập hợp các mối quan hệ và sự tương tác với người khác và với luật pháp. Khi Mattia cắt đứt mọi mối quan hệ, anh không trở nên tự do, anh trở nên vô hình.

3.2. Sự Cần Thiết Của “Luật Lệ và Tiểu Tiết”

Sự giằng xé lớn nhất trong tác phẩm là sự thừa nhận miễn cưỡng rằng ràng buộc là cần thiết cho sự tồn tại có ý nghĩa. Khi Adriano Meis không thể làm bất cứ điều gì có ý nghĩa, anh nhận ra rằng những “luật lệ và những tiểu tiết” mà Mattia Pascal khinh miệt lại là xương sống của cuộc sống.

• Định Nghĩa Lại Tự Do: Tự do không phải là không có ràng buộc; tự do là khả năng hành động trong một khuôn khổ ràng buộc. Một người không thể cưới người mình yêu, không thể sở hữu một mái nhà, không thể bảo vệ chính mình (không có quyền công dân), thì đó không phải là tự do, đó là sự bất lực.
• Giá Trị Của Vai Trò Xã Hội: Mattia đã ghét vai trò Thủ thư của mình, nhưng khi trở lại và chấp nhận sống như một người ngoài cuộc, anh vẫn quay lại với công việc cũ tại thư viện Miragno. Công việc này, dù tẻ nhạt, lại là mỏ neo duy nhất giữ anh lại với thực tại. Sự cần thiết của việc có một “vai trò”, dù là vai trò gì đi nữa, đã được chứng minh một cách đau đớn.

3.3. Bi Kịch Hiện Sinh Của Sự Sống Còn Thừa Thãi

Cảnh tượng cuối cùng Mattia Pascal, với tư cách là một người chết sống lại, đến thăm nấm mồ của chính mình tại nghĩa trang Miragno, là một trong những hình ảnh bi hài và hiện sinh mạnh mẽ nhất trong văn học thế giới.

• Cái Chết Là Danh Dự: Tấm bia mộ ở khu “Lồng gà” (Molino della Stia) ghi nhận Mattia Pascal là “NẠN NHÂN CỦA SỐ PHẬN NGHIỆT NGÔ và là người có “TRÁI TIM KHOÁNG ĐẠT TÂM HỒN RỘNG MỞ”. Đây là một lời ca ngợi mà Mattia Pascal lúc sống chưa bao giờ nhận được.
• Sự Thừa Thãi Của Kẻ Sống: Trớ trêu thay, chỉ khi chết đi, Mattia Pascal mới có được sự đồng cảm và danh dự từ những người đồng hương. Khi anh trở về, anh trở nên thừa thãi và khó xử đối với tất cả mọi người, đặc biệt là vợ cũ, người đã tái hôn với Pomino.
• Thông Điệp Kết Thúc: Mattia Pascal Quá Cố không phải là một người sống sót mà là một “người quan sát” của chính cuộc đời mình. Anh sống ở cuối truyện không phải vì anh muốn, mà vì anh không thể chết lần thứ ba, và anh không còn vai trò nào khác ngoài việc chứng kiến sự tiếp diễn của cuộc đời cũ mà không có mình. Cuốn sách kết thúc với hình ảnh anh “tới mà nhìn ngắm bản thân, đã chết và được chôn ở đó”. Đây là sự chấp nhận cuối cùng: cái tôi duy nhất còn lại của Mattia là cái tôi đã chết, cái tôi được ghi lại trên tấm bia mộ.

Tổng kết

Mattia Pascal Quá Cố là một kiệt tác của văn học thế kỷ XX bởi vì nó không chỉ kể một câu chuyện ly kỳ mà còn mổ xẻ tận gốc bi kịch hiện sinh của con người hiện đại. Qua Mattia, Pirandello cảnh báo rằng sự tự do tuyệt đối mà không có sự ràng buộc xã hội thì chỉ là sự vô nghĩa và cô lập. Chúng ta cần những mặt nạ (những vai trò) và những luật lệ (những tiểu tiết) để có thể hành động và cảm nhận, để có thể trở thành một ai đó trong thế giới này.

Cuốn sách là một sự kết hợp tài tình giữa bi kịch (một người đàn ông mất hết tất cả) và hài kịch (một người đàn ông đến thăm mộ chính mình). Nó là lời nhắc nhở rằng chúng ta là nạn nhân của số phận, nhưng chúng ta cũng là tác giả của những vai diễn mà chúng ta buộc phải đóng cho đến khi màn nhung cuộc đời khép lại. Cái tên Mattia Pascal Quá Cố sẽ mãi mãi là biểu tượng của cái tôi thừa thãi, một lời kêu gọi chân thành đến những ai đang tìm kiếm ý nghĩa trong một thế giới được xây dựng bằng những ảo ảnh và luật lệ bất khả kháng.