Tải FREE sách Ông Già Và Biển Cả PDF

Tóm Tắt Và Cảm Nhận Sâu Sắc Về Tập Truyện “Chân Trời Cũ” (Hồ Dzếnh)

1. Tóm Tắt Tác Phẩm “Chân Trời Cũ”

Chân Trời Cũ là tập truyện ngắn và tùy bút nổi tiếng của nhà văn Hồ Dzếnh (tên thật là Hà Triệu Anh hay Hà Anh ), một nhà văn nổi bật từ thời tiền chiến. Tác phẩm là bức tranh bi thương, giàu chất thơ về cuộc sống của một gia đình người Minh Hương (người Trung Hoa sang lập nghiệp tại Việt Nam) , nơi tác giả được sinh ra tại làng Đông Bích, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa, với cha là người gốc Quảng Đông và mẹ là người Việt.

1.1. Bối cảnh và Chủ đề chung

Tác phẩm xoay quanh những câu chuyện về gia đình tác giả, gia đình của những người Trung Hoa nhẫn nại và chịu khó sang Việt Nam lập nghiệp. Tuy nhiên, đó là một gia đình mà số phận hình như bắt buộc phải buồn rầu. Chủ đề xuyên suốt tập truyện là nỗi đau khổ, sự chịu đựng và nỗi tiếc hận thấm thía, khi tác giả ưa thích quay về dĩ vãng, khiến những đau khổ cũ trở dậy và thêm sắc mắc hơn nữa.

Thạch Lam, người giới thiệu tác phẩm, nhận định rằng Hồ Dzếnh đã khéo léo sắp đặt để độc giả thấy được cái dĩ vãng của một gia đình Việt – Hoa , và điều nổi bật ở tác giả chính là cái sức chịu đựng đau khổ, gần giống với bà mẹ ông.

1.2. Chân Dung Nhân Vật và Các Câu Chuyện Tiêu Biểu

• Người Mẹ Việt Nam (Trong “Ngày Gặp Gỡ”): Bà mẹ Việt Nam trong gia đình là hình ảnh tiêu biểu của hạng đàn bà đã làm nên đất nước này, người chỉ biết có chịu khó về chồng con, không bao giờ một lời phàn nàn hay oán hận, mà ước mong sung sướng nhất là cứ được hy sinh mãi. Bà là người con gái lái đò trên sông Ghép ngày xưa, người mẹ Việt Nam một cách dịu dàng và cao trọng. Câu chuyện “Ngày Gặp Gỡ” kể lại duyên phận tăm tối và buồn rầu của cuộc hôn nhân này, bắt đầu từ buổi chiều hơn 50 năm về trước, khi người cha (một lữ khách Trung Quốc có chiếc trán nhỏ nhưng nhô ra bướng bỉnh, đôi mắt sắc như dao) gọi đò và xin ngủ trọ tại nhà bà (khi ấy là cô thiếu nữ chở đò xứ Trung Bộ). Cuộc gặp gỡ tình cờ, giản dị nhưng mở ra một định mệnh chung thân nhẫn nhục, lặng lẽ và chua xót vô cùng.
• Người Cha Lầm Lì: Ông là một người cha lầm lì, suốt ngày không nói , đại diện cho những người Trung Hoa nhẫn nại, chịu khó. Ông là người lo lắng đến cái ngày lạc giống, nên đã quyết tâm cưới một người vợ “đặc Tàu” cho con trai cả để “gây lại nòi giống Trung Hoa thiêng liêng”.
• Người Chị Dâu Trung Hoa (Trong “Người Chị Dâu Tôi”): Người chị dâu là cô gái đặc Tàu, được cưới về trong sự không bằng lòng của mẹ Việt, người muốn con dâu phải là người biết gồng gánh, chịu khó xay lúa, giã gạo. Chị dâu là người yểu điệu, với đôi má hồng và cặp mắt ngơ ngác. Số phận bắt chị vào làm dâu một gia đình cơ khổ, làm vợ một người chồng không bằng người, và làm một người đàn bà lưu lạc, buộc phải nhận lấy sự đau khổ, khó nhọc của cuộc đời mới, và dần dần thôi không còn hy vọng trở về quê hương nữa.
• Chị Đỏ Đương (Trong “Sáng Trăng Suông”): Chị là người thiếu phụ Việt Nam có cuộc đời không đỏ chút nào, lạc chồng từ năm 18 tuổi. Chồng chị bỏ làng đi “Sà Goòng” (Sài Gòn hay Tân thế giới) theo tiếng gọi phiêu lưu, để chị ở nhà khóc đến đau mắt và đợi chờ trong ba mùa thu. Hình ảnh chị là biểu tượng của niềm đợi chờ đau xót, rồi trở lại sống với công việc tầm thường, nhỏ mọn.

Tóm lại, Chân Trời Cũ là một tập hợp các mảnh đời buồn thương, lặng lẽ và tối tăm , nơi số phận đã an bài cho những con người mang một tâm hồn đau khổ, nhưng đồng thời cũng tôn vinh sức mạnh nhẫn nại, chịu đựng của họ.

---

2. Cảm Nhận Sâu Sắc Về Tác Phẩm “Chân Trời Cũ”

Chân Trời Cũ không chỉ là một tập truyện, mà là một khúc ca bi tráng về thân phận, là tiếng than reo của những tiếng lòng ngây dại. Sức hấp dẫn của tác phẩm nằm ở sự thành thực, cái sự “đã sống” của những câu chuyện , và nghệ thuật khéo léo biến nỗi đau cá nhân thành tiếng nói chung của cả một dân tộc nghèo khó.

2.1. Nỗi Buồn Của Kiếp Người Lai Lạc và Định Mệnh

Điểm nhấn mạnh mẽ nhất của tác phẩm chính là nỗi buồn trầm mặc, u uất toát ra từ số phận của những con người mang dòng máu Việt – Hoa, đặc biệt là người Minh Hương. Gia đình ấy là nơi giao thoa của hai nền văn hóa, nhưng lại bị “số phận hình như bắt buộc phải buồn rầu”. Nỗi buồn ấy không chỉ là sự tiếc hận dĩ vãng đã mất đi, mà còn là nỗi buồn của người Minh Hương lưu lạc.

Tác giả luôn bị ám ảnh bởi khái niệm định mệnh hay duyên phận tăm tối và buồn rầu. Điều này thể hiện qua cuộc hôn nhân của cha mẹ, được kết lại bằng một cuộc gặp gỡ tình cờ, ngơ ngác nhưng lại định sẵn cho một cuộc đời nhẫn nhục, lặng lẽ. Những nhân vật như người chị dâu Trung Hoa, cô gái phải làm dâu trong một gia đình cơ khổ , hay chị Đỏ Đương chờ chồng nơi “Tân thế giới” , tất cả đều mang một tâm hồn đau khổ.

Cảm giác về định mệnh trong Chân Trời Cũ không phải là sự than vãn yếu đuối, mà là sự chấp nhận một cách nhẫn nhục. Họ cúi đầu xuống bổn phận hằng ngày, tầm thường và nhỏ mọn , nhưng trong cái lặng lẽ ấy lại chứa đựng một sức chịu đựng phi thường. Sự chịu đựng này, như Thạch Lam nhận xét, là một phẩm chất gần gũi và cao quý.

2.2. Biểu Tượng Người Mẹ Việt Nam – Sức Mạnh Lặng Lẽ Của Sự Hy Sinh

Hình tượng người mẹ Việt Nam trong tác phẩm là đỉnh cao của sự tôn vinh phẩm giá phụ nữ Á Đông. Bà là hiện thân của sự chịu khó về chồng con, không bao giờ oán hận hay phàn nàn, mà chỉ ước mong được hy sinh mãi. Bà thuộc về hạng những đàn bà Việt Nam đã làm nên đất nước này.

Sự cao trọng của người mẹ nằm ở thái độ vâng theo định mệnh một cách nhẫn nhục, lặng lẽ và chua xót vô cùng. Cái dịu dàng và cao trọng của người mẹ lái đò trên sông Ghép chính là mạch nguồn cho sự sống còn và lòng nhân ái của cả gia đình. Bà đối xử tử tế với cả người con dâu Trung Hoa, dù ban đầu không bằng lòng với cuộc hôn nhân đó.

Trong sự đối lập giữa người cha lầm lì, mang cốt cách giang hồ, và người mẹ lặng lẽ, Hồ Dzếnh đã tinh tế khắc họa sự hòa quyện của hai dòng máu, hai nền văn hóa. Chính người mẹ Việt Nam là người đã níu giữ, kết nối những con người lưu lạc, đau khổ lại với nhau bằng sợi dây của sự nhẫn nại và tình thương. Mọi sự thay đổi trong cuộc đời người con dâu Trung Hoa (từ yểu điệu trở thành người phụ nữ lao động, từ hy vọng trở về quê hương đến chấp nhận ở lại) đều diễn ra dưới mái nhà có bóng dáng người mẹ Việt này.

2.3. Lời Tự Sự Và Tinh Thần Nghệ Thuật Của Hồ Dzếnh

Trong phần Tự Sự Của Tác Giả, Hồ Dzếnh bộc lộ rõ tinh thần nghệ thuật của mình. Đó là tinh thần gắn liền nghệ thuật với nỗi buồn đau của đời sống, và trên hết là Tấm Lòng.

Tác giả chia sẻ sự thẹn thùng khi mang danh nhà văn, và tin rằng Tấm Lòng mới là điều vĩnh cửu, quan trọng hơn cả Tình và Tài, trích dẫn câu thơ của Nguyễn Du: “Thiện căn ở tại lòng ta, Chữ TÂM kia mới bằng ba chữ TÀI”. Tinh thần này giải thích tại sao Chân Trời Cũ lại thấm đẫm sự nhân đạo.

Tác phẩm ra đời mang lại một “kết quả mầu nhiệm”: nhiều nhân vật đã “lên đường” về… chân trời cũ (qua đời) như chú Nhì, người anh Cả, chị Đỏ Đương. Ngay cả người bạn thân, nhà văn Thạch Lam, người đã viết lời giới thiệu, cũng từ trần một tháng sau ngày tập truyện được xuất bản. Sự trùng hợp ngẫu nhiên này khiến tác giả càng thêm gắn bó và trân trọng những linh hồn bạn đã hòa vào hơi thở của mình.

Nghệ thuật trong Chân Trời Cũ là sự nghiêng về cuộc sống bên trong, gắng nói ra những nỗi lòng u kín , khiến độc giả cảm thấy sự chân thành của tác giả khi trình bày những nhân vật linh động, mang bản ngã riêng.

---

3. Mở Rộng Cảm Nhận Qua Tác Phẩm “Ông Già Và Biển Cả” (Ernest Hemingway)

Cả Chân Trời Cũ của Hồ Dzếnh và Ông Già và Biển Cả của Ernest Hemingway (nhà văn Mỹ đoạt giải Nobel văn học năm 1954 ) dù khác biệt về văn phong và bối cảnh, nhưng cùng chạm đến những chủ đề muôn thuở về thân phận con người: sự chịu đựng, đấu tranh và tinh thần nhân đạo.

Hemingway nổi tiếng với Nguyên lý tảng băng trôi (Iceberg Theory), đặc trưng bởi sự kiệm lời, súc tích. Tương tự như sự lặng lẽ, trầm mặc của những nhân vật trong Chân Trời Cũ (người cha lầm lì, người mẹ lặng lẽ chịu đựng ), cái buồn rầu của Hồ Dzếnh cũng được thể hiện qua những chi tiết nhỏ, tinh tế, không phô phang.

3.1. Cuộc Chiến Của Người Khắc Kỷ (Stoic) và Sức Chịu Đựng

Nhân vật trung tâm trong tác phẩm của Hemingway mang đặc trưng của Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism), thể hiện một lý tưởng được miêu tả là “sự vui lòng chịu sức ép” (grace under pressure).

Trong Ông Già và Biển Cả, ngư ông Santiago, dù 84 ngày không bắt được cá, vẫn không bỏ cuộc. Cuộc chiến của ông với con cá Marlin khổng lồ là đỉnh điểm của sự chịu đựng phi thường, một cuộc chiến đấu không chỉ để chiến thắng tự nhiên mà còn để chứng minh phẩm giá con người. Ông chấp nhận mọi vất vả, đau đớn, cô độc, và giữ được “dũng khí dưới áp lực”.

Sức mạnh “Stoic” này cũng chính là linh hồn của Chân Trời Cũ.

• Người mẹ Việt Nam chịu đựng bao nhiêu thế kỷ rồi, những tiếng thở dài mất tăm trong đêm tối, những mái đầu bù rối nghiêng xuống bổn phận hằng ngày. Sự chấp nhận đau khổ một cách nhẫn nhục, lặng lẽ ấy chính là sự vui lòng chịu sức ép của bà.
• Người chị dâu Trung Hoa chấp nhận số phận làm dâu cơ khổ, rồi chuyển từ hy vọng về quê hương sang việc tự trói buộc mình với đất nước này bằng sự kiên nhẫn, chịu khó.
• Chị Đỏ Đương, sau ba mùa thu đau xót chờ chồng không thành , cũng trở lại sống với công việc tầm thường, nhỏ mọn, chấp nhận thực tại.

Cả hai tác phẩm, bằng hai văn phong khác nhau (bi tráng và tượng trưng của Hemingway; trữ tình và bi thương của Hồ Dzếnh), đều ca ngợi phẩm chất vĩ đại của con người: khả năng chịu đựng và vượt lên hoàn cảnh nghiệt ngã bằng ý chí lặng lẽ.

3.2. Sự Vĩnh Cửu Của Tấm Lòng (Tâm)

Trong Chân Trời Cũ, Hồ Dzếnh khẳng định: “Chữ TÂM kia mới bằng ba chữ TÀI”. Tấm Lòng (hay chữ Tâm) là điều quan trọng nhất, là điểm sáng lấp lánh tự ngàn thu.

Trong Ông Già và Biển Cả, Tấm Lòng ấy được thể hiện qua tình yêu thương vô điều kiện giữa ông lão Santiago và cậu bé Manolin. Tình yêu, sự gắn bó và lòng nhân hậu là những giá trị vĩnh cửu còn lại sau mọi cuộc đấu tranh sinh tồn và mất mát. Mặc dù Santiago mất đi con cá vĩ đại, nhưng ông giữ lại được tình bạn, sự tôn trọng và tình người.

Cả hai tác giả, một người Việt gốc Hoa thời tiền chiến và một người Mỹ hiện đại, đều thống nhất ở một điểm: giá trị cao quý nhất của con người không nằm ở danh vọng hay tài năng, mà nằm ở Tấm Lòng, ở sức mạnh tinh thần và sự chân thành trong tình yêu thương, sự chịu đựng.

4. Kết Luận Chung

Chân Trời Cũ là một kiệt tác của văn học Việt Nam tiền chiến, gói trọn nỗi buồn cô đơn, tịch mịch của người mang kiếp lai lạc , nhưng lại bừng sáng lên bằng Tấm Lòng nhân hậu và sức chịu đựng phi thường của những người phụ nữ Việt Nam.

Việc tìm về “chân trời cũ” không chỉ là sự quay về dĩ vãng mà còn là sự trở về với những giá trị nền tảng: sự nhẫn nhục, lòng yêu thương và cái Thiện căn ở tại lòng ta. Tập truyện của Hồ Dzếnh, cũng như tác phẩm Ông Già và Biển Cả của Hemingway, đã đưa ra một minh triết sâu sắc: Mọi vinh quang có thể phai tàn, nhưng sức mạnh nội tâm và tình người sẽ tồn tại mãi.

Tác phẩm để lại một dư âm buồn nhưng thanh cao, một cảm giác thương cảm sâu sắc cho số phận con người nghèo khó và sự tôn kính vô hạn dành cho những linh hồn đã sống một đời thành thực, chịu đựng để làm nên Nghệ thuật.