**Lời giới thiệu**
“Mỗi ngày là một mặt trời mới” – Heraclitus, Triết gia Hy Lạp cổ đại Chào mừng các bạn đến với cuốn sách Cú đánh thức tâm trí sáng tạo. Đây là một khám phá thú vị về 10 khóa trình tư duy căn chúng ta sáng tạo, đồng thời là sự chỉ dẫn thiết thực để mở những ổ khóa đó. Tôi rất hào hứng với lần tái bản thứ 25 này vì nhiều lý do. Thứ nhất, nó công nhận sự tồn tại của Cú đánh trong một phần tư thế kỷ qua, và trong thời gian đó, nó đã thành công trong việc thu hút một lượng độc giả lớn và đa dạng. Thứ hai, tôi có cơ hội bổ sung một số câu chuyện và hiểu biết mới vào cuốn sách. Tôi tin rằng Cú đánh tiếp tục trở thành một tác phẩm thú vị, có tác dụng nâng cao kiến thức và giúp bạn có được những chiến lược tư duy sáng tạo hữu hiệu. Tôi cũng hy vọng lần xuất bản này sẽ tìm ra một thế hệ những nhà tư duy và cải cách mới giàu sức sáng tạo, với nhiều hình thức rèn luyện trí óc khác nhau.
Câu nói trên của Heraclitus vẫn rất đúng trong thời đại ngày nay. Nó mô tả một thế giới không ngừng thay đổi, nơi những sự vật mới hiện sẽ thay thế cho những sự vật cũ. Và hầu hết mọi người đều biết rằng suy sáng tạo là kỹ năng sống còn trong thế giới biến đổi ấy. Dù bạn là một chủ doanh nghiệp đang tìm kiếm cơ hội làm giàu hay cách thức cạnh tranh, là một nghệ sỹ, hay bậc thầy marketing đang cố gắng đưa ra một ý tưởng mới, một sinh viên đang tìm các cách giải khác cho một bài thi, một giáo viên đang khám phá những phương pháp giảng dạy mới để tăng hứng thú cho học sinh, hay một kỹ sư đang nghiên cứu những phương thức tiếp cận tư duy mềm dẻo, bạn đều có thể tìm thấy ở đây những ý tưởng sáng tạo giá trị. Trong cuốn sách này, tôi sẽ trình bày rất nhiều kinh nghiệm bản thân với tư cách là một nhà tư vấn sáng tạo. Trong ba thập kỷ qua, tôi đã được làm việc với nhiều người có khả năng sáng tạo trong một số ngành nghề và rèn luyện trí óc. Cuốn sách này cũng trình bày một số câu chuyện, giải Tôi cho rằng ông ta không thật sự có nhiệt huyết.
Có lẽ ông ta nghĩ: “Mọi việc đều ổn” và không có lý do gì để từ bỏ những điều đã có. Nhưng người đàn ông đó khiến tôi suy nghĩ: tại sao chúng ta lại phải sáng tạo? Thách thức những quy luật hay? Hay mạo hiểm thất bại để rồi bị coi là ngu ngốc? Sau đó, tôi tìm ra. Thứ nhất là sự thay đổi. Khi sự vật thay đổi và thông tin mới xuất hiện, những giải pháp pháp của ngày hôm qua không thể giải quyết được những vấn đề của ngày hôm nay. Nếu cứ lặp lại như vậy, con người sẽ dần nhận ra điều đó có tác dụng trong hai năm trước sẽ không còn hiệu quả ở hiện tại. Điều này khiến con người phải lựa chọn. Họ có thể than vãn trước sự thật. Mọi việc không còn dễ dàng như nó vốn có hay khả năng sáng tạo có thể giúp tìm ra câu trả lời, giải pháp và ý tưởng mới. Lý do thứ hai là vì sáng tạo luôn mang lại niềm vui. Quả thật, tôi thường nghĩ về tư duy sáng tạo như là “một nhu cầu thiết yếu của cuộc sống tụ tập”. Ý tưởng, cũng như sinh vật, có vòng đời của nó. Chúng được sinh ra, phát triển, trưởng thành và chết đi. Do đó, chúng ta cần tạo ra những ý tưởng mới. Tư duy sáng tạo có ý nghĩa như vậy và mang lại khoái cảm.
Điểm cốt lõi của bài tập này là ý nghĩa của một ý tưởng, khái niệm hay sự việc – trong trường hợp này là những vòng bi – phụ thuộc vào văn cảnh của nó. Nếu văn cảnh thay đổi, ý nghĩa của nó sẽ khác. Ví dụ: thay đổi khái niệm vòng bi từ văn cảnh “vật làm giảm ma sát” sang “vật bóng sáng và xinh xắn” sẽ mang lại cho chúng ta ý tưởng trong lĩnh vực trang sức và nghệ thuật. Nhấn mạnh vào đặc tính “khối lượng” của chúng khiến chúng ta nghĩ đến những ý tưởng liên quan đến sức nặng, như khả năng treo rèm. Nhưng, thay đổi văn cảnh là phương pháp khám phá các khả năng của bạn. Dưới đây là một số ví dụ về những người sử dụng phương pháp tư duy này để tạo ra những ý tưởng mới. Đầu tiên là Johannes Gutenberg, nhà sáng chế người Đức thế kỷ XV. Gutenberg đã kết hợp hai ý tưởng vốn không hề liên quan đến nhau: ép rượu vang và dập tiền xu.
Mục đích của việc dập tiền xu là để tạo ra hình ảnh trên một diện tích nhỏ, như một đồng tiền vàng. Hoạt hoạt động ép rượu vang là tác động lực lên một diện tích lớn để ép nước nho từ quả nho. Một ngày, sau khi Gutenberg đã uống một hoặc hai ly rượu vang, ông tự hỏi: “Nếu ta xếp một loạt đồng tiền xu dập nổi rồi rồi tác động lên một một lực như lực ép rượu vang để chúng in hình lên giấy thì sẽ ra sao?” Kết quả của sự kết hợp này là phát minh in sấp chữ rởi. Grace Hopper, nữ sĩ quan chỉ huy hải quân, có nhiệm vụ giải thích ý nghĩa của “nano giây” cho một số người sử dụng máy tính không am hiểu kỹ thuật. (Một nano giây bằng một phần tỷ giây và nó là khoảng thời gian cơ bản của đồng hồ điện tử trong một siêu máy tính.) Bà kể: Vào thế kỷ thứ II trước Công nguyên, một thủ thư người Hy Lạp được giao nhiệm vụ tìm ra cách sắp xếp và tìm kiếm các bản thảo trong thư viện. Anh ta tự hỏi: “Mình nên sắp xếp chúng như thế nào? Theo chữ đề? Theo tác giả? Hay theo màu sắc?” Sau đó, anh nghĩ tới bảng chữ cái. Lúc đó, ý nghĩa của anh về bảng chữ cái chỉ đơn giản là những ký hiệu ngữ âm – alpha, beta, gamma, delta, epsilon – có thể tạo thành từ ngữ khi kết hợp với nhau. Người thủ thư quyết định bỏ qua những tính chất thuộc về ngôn ngữ học của bảng chữ cái và nhấn mạnh vào mối quan hệ thứ tự của chúng. Anh xếp tất cả những tài liệu bắt đầu bằng chữ gamma tiếp sau những tài liệu bắt đầu bằng beta nhưng đặt trước những tài liệu bắt đầu bằng delta.
Cứ như vậy, anh đã tạo ra sự sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái. Đây chính là phương pháp đầu tiên của việc sưu tập, lưu trữ và tìm kiếm thông tin. “Mình có thể giúp họ hiểu sơ lược về nano giây bằng cách nào? Tại sao không nhìn nhận nó là một vấn đề không gian thay vì một vấn đề về thời gian? Mình sẽ dùng khoảng cách ánh sáng di chuyển trong một phần nghìn giây.” Bà rút ra một đoạn dài 30 cm và nói với họ: “Đây là một nano giây.” “Mình có thể giúp họ hiểu sơ lược về nano giây bằng cách nào? Tại sao không nhìn nhận nó là một vấn đề không gian thay vì một vấn đề về thời gian? Mình sẽ dùng khoảng cách ánh sáng di chuyển trong một phần nghìn giây.” Bà rút ra một đoạn dài 30 cm và nói với họ: “Đây là một nano giây.”